Οι Τρεις Ιεράρχες.
Οι τρεις επιφανείς άγιοι και θεολόγοι της χριστιανικής θρησκείας, προστάτες των γραμμάτων και των μαθητών, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Βασίλειος ο Μέγας και ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός ή Γρηγόριος ο Θεολόγος.
Αναδείχθηκαν οι περισσότεροι σημαντικοί εκκλησιαστικοί πατέρες και άγιοι. Η σοφία και η δράση τους έδωσε σ' αυτούς τον τίτλο των μεγίστων φωστήρων, όπως ψέλνεται και στο τροπάριό τους: «Τους τρεις μεγίστους φωστήρας της τρισηλίου θεότητος...».
Και οι τρεις έδειξαν υποδειγματική προσήλωση στη χριστιανική θρησκεία κι η ζωή τους ήταν γεμάτη από τους αγώνες τους γι' αυτή. Τα συγγράμματά τους, αλλά και η προφορική τους διδασκαλία έδωσαν δόξα και αίγλη στη χριστιανική παιδεία.
Γαλουχημένοι με τα βαθιά νοήματα της θρησκείας και άριστοι γνώστες της αρχαίας ελληνικής σοφίας, συνδυάζουν τις γνώσεις τους αυτές και προσφέρουν τις πρώτες βάσεις στη διαμόρφωση της ελληνοχριστιανικής παιδείας και του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού. Για τη μεγάλη προσφορά τους στα γράμματα ανακηρύχτηκαν άγιοι προστάτες των γραμμάτων, των μαθητών και γενικά της σπουδάζουσας νεολαίας.
Για τη σοφία τους και τη χριστιανική τους ζωή, η ορθόδοξη Εκκλησία τους ονόμασε αγίους και γιορτάζουν ο καθένας ξεχωριστά. Αλλά επειδή δημιουργήθηκε μια διαφωνία μεταξύ των χριστιανών για το ποιος από τους τρεις πρόσφερε τα περισσότερα, αποφασίστηκε και καθιερώθηκε από τα τέλη του 4ου αιώνα να υπάρχει και για τους τρεις μια κοινή γιορτή στις 30 Ιανουαρίου κάθε έτους. Κι επειδή είναι και προστάτες των γραμμάτων, καθιερώθηκε αυτή η γιορτή να είναι και γιορτή των γραμμάτων και της ελληνοχριστιανικής παιδείας. Η καθιέρωση αυτή έγινε μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό και από το 1842 η γιορτή καθιερώθηκε ως εκπαιδευτική από τη σύγκλητο του πανεπιστήμιου Αθηνών. Η γιορτή αυτή επεκτάθηκε και στα γυμνάσια και στα δημοτικά σχολεία που την ημέρα αυτή αργούν και οργανώνουν διάφορες εκδηλώσεις και τελετές στη μνήμη των Αγίων.
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, γνωστός και ως Ιωάννης της Αντιόχειας πιθανότατα γεννήθηκε το 349 μ.Χ., σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες ιστορικές έρευνες. Μετά βεβαιότητος γνωρίζουμε ότι γεννήθηκε μεταξύ 344 και 354. Εκοιμήθη το 407. Υπήρξε εξέχων Χριστιανός επίσκοπος και κήρυκας κατά τον 4ο και 5ο αιώνα στην Αντιόχεια και την Κωνσταντινούπολη και ένας από τους πιο λαοφιλείς εκκλησιαστικούς ηγέτες. Θεωρείται από τους μεγαλύτερους πατέρες της Ορθόδοξης και της Καθολικής Εκκλησίας. Γεννήθηκε στην Αντιόχεια της Συρίας και γονείς του ήταν ο στρατηγός Σεκούνδος και μητέρα του η Ανθούσα.
Ο Βασίλειος Καισαρείας, γνωστότερος ως Μέγας Βασίλειος (μεταξύ 329 και 333 - 379), υπήρξε Πατέρας της Εκκλησίας, Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας, κορυφαίος θεολόγος του 4ου αιώνα. Γεννήθηκε στα 330 στη Νεοκαισάρεια του Πόντου. Ο πατέρας του Βασίλειος ασκούσε το επάγγελμα του καθηγητή ρητορικής στη Νεοκαισάρεια και η μητέρα του Εμμέλεια ήταν απόγονος οικογένειας Ρωμαίων αξιωματούχων.
Ο Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Γρηγόριος Α´ ο Ναζιανζηνός ή Γρηγόριος ο Θεολόγος, (329 - 25 Ιανουαρίου 389) υπήρξε Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης και θεολόγος. Γεννήθηκε στην Ναζιανζό της Καππαδοκίας από μορφωμένους γονείς. Ο πατέρας του αρχικά ήταν λάτρης ενός κράματος ειδωλολατρίας και Ιουδαϊσμού (Υψιστάριοι) αλλά στη συνέχεια μεταστράφηκε και έγινε Επίσκοπος στη Ναζιανζό. Η μητέρα του Αγία Νόννα έδωσε στο μικρό Γρηγόριο τις πρώτες χριστιανικές κατευθύνσεις. Συνδέθηκε με βαθιά φιλία με το συμφοιτητή του Βασίλειο (τον Μέγα), με τον οποίο, όπως έγραφε ο ίδιος, είχε «μια ψυχή σε δύο σώματα χωρισμένη».
De Siris