«Ιδιώνυμο»
Ο όρος
αναφέρεται στο «ιδιώνυμο» (ειδικό) αδίκημα όπως περιγράφεται σε νόμο που
ψηφίστηκε το 1929 (N.
4229) μετά από πρόταση της κυβέρνησης Βενιζέλου. Επρόκειτο για νόμο "Περί
μέτρων προστασίας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των
πολιτών". Ο στόχος του ήταν η ποινικοποίηση των "ανατρεπτικών"
ιδεών, ιδιαίτερα η δίωξη κομμουνιστών, αναρχικών και η καταστολή των
συνδικαλιστικών κινητοποιήσεων.
Γενικά
Ο Νόμος αυτός
προέβλεπε ποινή φυλάκισης πάνω από έξι μήνες για όποιον, κατά το άρθρο 1,
"επιδιώκει την εφαρμογήν ιδεών εχουσών ως έκδηλον σκοπόν την δια βιαίων
μέσων ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού συστήματος ή την απόσπασιν μέρους εκ
του όλου της επικράτειας ή ενέργεια υπέρ της εφαρμογής αυτών
προσηλυτισμού". Ήταν το πρώτο νομοθετικό μέτρο κατά του Κ.Κ.Ε. και
εγκαινίασε σειρά από έκτακτα μέτρα που θα θεσπιστούν αργότερα από τις νεότερες
κυβερνήσεις κατά της αριστεράς.
Με την
επίκληση του "ιδιωνύμου" διαλύθηκαν οι περισσότερες εργατικές
οργανώσεις προς τα τέλη του έτους 1930. Οι Αλ. Παπαναστασίου και Γ. Καφαντάρης
είχαν αντιδράσει έντονα κατά την ψήφιση του ιδιωνύμου. Αξιοσημείωτη ήταν η
απόρριψη από το Βενιζέλο της πρότασης του Παπαναστασίου να διώκονται με το
«ιδιώνυμο» όχι μόνο οι κομμουνιστές αλλά και οι φασίστες. Πάντως, στις 7
Αυγούστου 1936, και αφού είχε γίνει το πραξικόπημα της 4ης Αυγούστου από τον
Μεταξά, ο Γ. Καφαντάρης (ηγέτης των Προοδευτικών) κι ο Αλ. Παπαναστασίου
(ηγέτης του Αγροτικού-Εργατικού κόμματος) από κοινού με τους αρχηγούς των
κομμάτων των Φιλελευθέρων (Θεμ. Σοφούλης) και του Λαϊκού (Χαρ. Βοζίκης) ζητούν
από τον βασιλιά Γεώργιο να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να «παταχθή
αποτελεσματικώς κάθε προπαγάνδα εγκαταστάσεως οιουδήποτε καθεστώτος
στηριζομένου εις την βίαν ειδικώτερον δε όπως εξουδετερωθή και διά
συνταγματικών εν ανάγκη νομοθετικών μέτρων η κομμουνιστική δράσις» (Κούμας,
2010).
Η ανάπτυξη
του εργατικού κινήματος, που ακολουθούσε τις ανάλογες τάσεις στην υπόλοιπη
Ευρώπη με την εξάπλωση των ριζοσπαστικών/κομμουνιστικών ιδεολογιών, η
Μικρασιατική Καταστροφή με την άφιξη εκατομμυρίων προσφύγων, που δυνητικά, λόγω
της άθλιας κατάστασής τους, θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρόσφορο έδαφος για την
εξάπλωση των ιδεολογιών αυτών, και η γενικότερη κακή κατάσταση της χώρας αλλά
και της οικονομίας λόγω του πολέμου και της πολιτικής αστάθειας των χρόνων
εκείνων, οδήγησαν στην ψήφιση του νόμου. Σημαντικό ρόλο έπαιξε επίσης η επίσημη
τότε θέση του ΚΚΕ για "ενιαία και ανεξάρτητη Μακεδονία", θέση που
αναθεωρήσε αργότερα. Σύμφωνα με το νόμο, η απεργία δεν αναγνωριζόταν ως μέσο
προβολής πολιτικών αιτημάτων, η διαδήλωση θεωρούνταν διασάλευση της κοινωνικής
γαλήνης και ο συνδικαλισμός μετατράπηκε σε "ιδιώνυμο" αδίκημα.
Α.Ν. 509/1947
Η κυβέρνηση
Ι. Μεταξά δεν πρόσθεσε τίποτε επί της σχετικής νομοθεσίας, περιοριζόμενη δια
του Α.Ν. 117/1936, μόνο στην εντατικοποίηση του ελέγχου των πολιτικών
φρονημάτων, ειδικότερα στη στρατολόγιση, θεσπίζοντας γενικότερα τις περίφημες
"δηλώσεις μετανοίας". Αντίθετα μετά την απελευθέρωση, και
συγκεκριμένα το 1947 ψηφίσθηκε ο Αναγκαστικός Νόμος 509/1947 όπου δια του
άρθρου 2 το αδίκημα αυτό υπάχθηκε στη δικαιοδοσία των στρατοδικείων, που είχε
επαναφέρει σε λειτουργία διαρκείας, παρά το τέλος του πολέμου, ο Αρχιεπίσκοπος
Δαμασκηνός λίγους μήνες πριν να παραδώσει την εξουσία. Σύμφωνα μ΄αυτόν τον
νόμο, προβλέπονταν η ποινή θανάτου για τους αρχηγούς ή τους οδηγούς συστασιωτών
και η ποινή ισόβιων δεσμών για τους απλούς συστασιώτες.
Αιτία που
προκάλεσε την ψήφιση του νόμου αυτού από την τότε κυβέρνηση συνασπισμού υπό του
Πρωθυπουργού Δημητρίου Μαξίμου ήταν, η "βόμβα του Στρασβούργου", όπως
χαρακτηρίστηκε τότε, η δήλωση του επίσημου αντιπροσώπου του ΚΚΕ, στο συνέδριο
του γαλλικού Κ.Κ. στο Στρασβούργο, στα τέλη Ιουνίου του 1947, Μιλτιάδη
Πορφυρογένη που δήλωνε: "μπροστά στην αδιαλλαξία της ντόπιας και της ξένης
αντίδρασης δεν απομένει άλλη λύση από τη δημιουργία λεύτερης Ελλάδας με δική
της Κυβέρνηση". Στη συνέχεια, το ΚΚΕ προχώρησε στη δημιουργία της "Προσωρινής
Κυβέρνησης του βουνού" με τύποις πρωθυπουργό τον Μάρκο Βαφειάδη, με
συνέπεια την άμεση κήρυξη του ως παράνομο από την ελληνική κυβέρνηση.
Δέκα ημέρες
αργότερα το τότε Υπουργικό Συμβούλιο, που συμμετείχαν ο Γεώργιος Στράτος,
υπουργός στρατιωτικών και ο Ναπολέων Ζέρβας, υπουργός Δημόσιας Τάξης, σε
ολονύκτια σύσκεψη αποφάσισε "εκτεταμένης κλίμακας προληπτικές
συλλήψεις" μετά από πληροφορίες ότι "οι κομμουνισταί εσκόπευον να
προκαλέσουν σοβαράς ταραχάς". Στις δύο νύκτες που ακολούθησαν έγιναν 5.000
περίπου συλλήψεις με σημείο συγκέντρωσης τις ναυτικές φυλακές της νήσου
Ψυττάλειας. Υπενθυμίζεται ότι εκτοπισμοί την εποχή εκείνη είχαν σημειωθεί πολύ
πριν στα λεγόμενα τάγματα σκαπανέων, ενώ δύο μήνες αργότερα θεσπίστηκε ο
Οργανισμός Αναμορφωτηρίων Μακρονήσου.
Σύμφωνα με
αυτόν τον νόμο οι συλληφθέντες, κατά διάφορες πηγές, ήταν αρκετές χιλιάδες.
Συγκεκριμένα από το 1946 μέχρι το 1951 υπήρχαν 11.000 κρατούμενοι εκ των οποίων
πάνω από 5.000 είχαν ήδη εκτελεστεί, μεταξύ αυτών υπήρχαν ανήλικα
παιδιά,υπερήλικες γυναίκες.
Μερικές από
τις πιο γνωστές φυλακές κρατουμένων του νόμου Α.Ν. 509 (ο νόμος περί Ιδιώνυμου
δηλαδή)ήταν η Μακρόνησος η Γιάρος το Λαζαρέτο Κέρκυρας,οι περίφημες φυλακές
Αβέρωφ, το Δαφνί και άλλες. Στο γνωστό ποίημά του, 4.000 στίχων, "Οι
γειτονιές του κόσμου" ο μεγάλος μας ποητής Γιάννης Ρίτσος γράφει για την
Μακρονήσο του 1949 ότι υπήρχαν 12.000 φυλακισμένοι, 30.000 εκτοπισθέντες και
3.500 εκτελεσθέντες.
Κατάργηση
Τελικά ο Α.Ν.
509/1947 καταργήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου του 1974 από την κυβέρνηση εθνικής
σωτηρίας, όπου και νομιμοποιήθηκε το ΚΚΕ.
De
Siris