Αλέκος Πατσιφάς
Ο Αλέκος Πατσιφάς γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1912 και πέθανε
στις 3 Σεπτεμβρίου 1981. Οι γονείς του είχαν πάει εκεί για να στήσουν μια
επιχείρηση, όμως ο πατέρας του επιστρατεύτηκε για τους Βαλκανικούς πολέμους του
1912-13. Eτσι,
η επιχείρηση διαλύθηκε και η μητέρα του επέστρεψε στην Αθήνα με τους δύo γιους της. Ο Αλέκος
τελείωσε το Γυμνάσιο στο Παρίσι και γύρισε στην Ελλάδα για να γραφτεί στη
Νομική. «Αλλά δεν έμαθα και τίποτα. Μόνο πώς να κάνω ενστάσεις στις δίκες».
Ποίηση και Αντίσταση
Το καλοκαίρι του 1943 γνωρίζει τον Μάριο Πλωρίτη και τον Νίκο Καρύδη σε μια
ομιλία του Κάρολου Κουν για το Θέατρο Τέχνης. Λίγους μήνες μετά οι τρεις τους
ξεκίνησαν τον εκδοτικό οίκο Iκαρο μέσα στην Κατοχή, με χρήματα που «τα βρήκαν από εδώ
κι απ’ εκεί», όπως γράφει ο Καρύδης στο ημερολόγιό του. Μέσα σε λίγα χρόνια ο
Ικαρος θα εξελισσόταν σε έναν από τους σημαντικότερους εκδοτικούς οίκους. Ο
Σεφέρης, ο Ελύτης και η πρώτη συγκεντρωτική έκδοση στην Ελλάδα των ποιημάτων
του Καβάφη το 1947 βρίσκουν «καταφύγιο» εκεί.
Στη διάρκεια της Κατοχής θα βοηθήσει το ΕΑΜ με πολλούς τρόπους, αλλά δεν θα
ενταχθεί ποτέ σε αυτό. Η φιλοσοφία του ήταν αντίθετη με την ένταξη σε
οποιαδήποτε παράταξη. Το 1946 σε συγκέντρωση στο σπίτι του Αιμίλιου
Χουρμούζιου, ο Πατσιφάς προτείνει την ίδρυση ενός ομίλου «για να ακούγεται ό,τι
δεν μπορούσε πια να ακουστεί στα πανεπιστήμια».
Ετσι, ιδρύθηκε το Αθήναιον, ένα πνευματικό σωματείο που λειτούργησε μέχρι
την 21η Απριλίου 1967. Δεν επαναλειτούργησε στη μεταπολίτευση γιατί «άμα
πεθάνεις από βίαιο θάνατο σημαίνει ότι έχεις μείνει ζωντανός ώς την τελευταία
σου στιγμή».
Τη δεκαετία του 1950 αρχίζει την επαγγελματική του καριέρα στη δισκογραφία
ως στέλεχος της εταιρείας Philips, για λογαριασμό της οποίας μάλιστα οργάνωσε το 1954 την
περίφημη ζωντανή ηχογράφηση του Βασίλη Τσιτσάνη και της Μαρίκας Νίνου στην
αίθουσα Παρνασσός. Από το 1958 διευθύνει την εταιρεία Fidelity, η οποία εκδίδει τα τραγούδια
του Μάνου Χατζιδάκι με τη Νάνα Μούσχουρη. Με την ίδια ετικέτα κυκλοφορεί,
επίσης, το 1960 σε πρώτη εκτέλεση ο «Επιτάφιος» του Μίκη Θεοδωράκη. Ο Πατσιφάς,
όμως, έχει δικά του δισκογραφικά σχέδια.
Νέο Κύμα στο τραγούδι
Το 1964 μαζί με τον Κυριάκο Μαραβέλια και την οικονομική συνδρομή του
Κωνσταντίνου Δοξιάδη ιδρύουν την εταιρεία γενικών εκδόσεων Lyra με γραφεία στην
Κριεζώτου 11 στο Σύνταγμα. Η πρώτη ηχογράφηση ήταν δημοτικά τραγούδια με την
επιμέλεια του Σίμωνα Καρρά και ακολούθησαν ο «Ερωτόκριτος» του Μαμαγκάκη, το
«Ενας όμηρος» του Θεοδωράκη και το χορόδραμα του Χατζιδάκι «Το καταραμένο
φίδι».
Το 1965 ο νεαρός συνθέτης Γιάννης Σπανός επιστρέφει από το Παρίσι και
ηχογραφεί στη Lyra. Ετσι, γεννιέται το Νέο Κύμα στο κλίμα του οποίου ηχογράφησαν και οι Νότης
Μαυρουδής, Γιάννης Γλέζος, Γιώργος Χουλιαράς και Λίνος Κόκκοτος και
εμφανίζονται νέες φωνές όπως: Λάκης Παππάς, Αρλέτα, Αστεριάδη, Βιολάρης,
Χωματά, Ζωγράφος, Πουλόπουλος, Κουμιώτη κ.ά. Το 1966 κυκλοφόρησε το «Φορτηγό»
του 22χρονου τότε Διονύση Σαββόπουλου, που μπήκε στα γραφεία και είπε: «Γεια
σας, ήρθα να με εκμεταλλευτείτε!».
Η εταιρεία σιγά σιγά συγκεντρώνει ό,τι σημαντικότερο υπάρχει στον χώρο του
ελληνικού τραγουδιού εκείνη την εποχή, παράλληλα όμως εκδίδει τις τελευταίες
ηχογραφήσεις των μεγάλων του ρεμπέτικου (Μάρκος, Μπαγιαντέρας, Κυριαζής κ.ά.)
ενώ φέρνει ξανά στο προσκήνιο τη Σωτηρία Μπέλλου, που χάρη στη Lyra ξεκίνησε μια δεύτερη
καριέρα. Σημαντικότατη και η σειρά με ποιητές όπως οι Βάρναλης, Ελύτης,
Σεφέρης, Εμπειρίκος, Ρίτσος που διαβάζουν οι ίδιοι ποιήματά τους, ενώ τα
εξώφυλλα των δίσκων φιλοτέχνησαν ζωγράφοι όπως οι Μόραλης, Βασιλείου, Μυταράς,
Φασιανός, Ακριθάκης αλλά και ο Μποστ και ο Τάσσος.
Αργότερα η εταιρεία παρουσίασε ηχογραφήσεις από σημαντικές θεατρικές
παραστάσεις, ενώ με παραγωγό τον Τάσο Φαληρέα κυκλοφορεί ξένους καλλιτέχνες
όπως: Φρανκ Ζάπα, Βαν Μόρισον και Μπομπ Ντίλαν.
Η δεκαετία του 1970 ξεκινάει με τον «Δρόμο» των Πλέσσα-Παπαδόπουλου, που
είναι ίσως ο πιο πετυχημένος εμπορικά δίσκος στην ιστορία του ελληνικού
τραγουδιού. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, μιλώντας για τον «Δρόμο», θυμάται
ιδιαίτερα: «Τον έρωτα που ένιωσαν για τον δίσκο, προτού ακόμη φτάσει στο
στούντιο, οι αλησμόνητοι φίλοι μου Αλέκος Πατσιφάς και Κυριάκος Μαραβέλιας, κι
ακόμη η Αιμιλία Πατσιφά (η σύντροφος της ζωής του Αλέκου Πατσιφά) που της
ψιθύριζα τους στίχους μου σ’ έναν καναπέ, στο σπίτι του Πλέσσα, και δεν
μπορούσε, από τη συγκίνηση, να συγκρατήσει τα δάκρυά της».
Συναντήσεις που έγραψαν ιστορία
Ανάμεσα στους δίσκους σταθμούς που θα ακολουθήσουν αναφέρουμε ενδεικτικά:
«Ο μεγάλος ερωτικός» του Μάνου Χατζιδάκι, «Ο σταυρός του νότου» σε ποίηση του
Καββαδία με συνθέσεις του Θ. Μικρούτσικου (για τον οποίο ο Πατσιφάς σχολίασε
στον τελευταίο: «Αυτόν τον δίσκο θα σ’ τον κάνω δώρο, επειδή σ’ αγαπάω. Αλλά να
το ξέρεις, δεν θα πουλήσει τίποτα!»), «Η εκδίκηση της γυφτιάς» των Ν. Ξυδάκη -
Μ. Ρασούλη, οι «Χειμερινοί κολυμβητές» αλλά και τα πρώτα τραγούδια του Σταμάτη
Κραουνάκη, τα «Σκουριασμένα χείλια» με τη Βίκυ Μοσχολιού. Ο νεαρός τότε
συνθέτης αντέδρασε όταν είδε ότι στο εξώφυλλο του δίσκου υπήρχε μόνον το όνομα
της ερμηνεύτριας. Ο Πατσιφάς είχε έτοιμη την απάντηση: «Είναι πολλοί οι
στιχουργοί? αν μπεις εσύ, θα πρέπει να βάλουμε όλα τα ονόματα και θα χαλάσει η
φωτογραφία. Θα μπεις στο οπισθόφυλλο και αν είναι να σε μάθουνε, μην ανησυχείς,
θα σε μάθουνε!».
Η Lyra ταυτίζεται με την
προσωπικότητα του Πατσιφά μέχρι τον θάνατό του, το 1981. Η εταιρεία πέρασε στα
χέρια του Κ. Μαραβέλια και αργότερα του γιου του, του Πάνου, που τη μεταβίβασε αργότερα
στη «Legend».
De Siris