Ένωσις Κέντρου
Η Ένωσις
Κέντρου (Ε.Κ.) ήταν το πολιτικό κόμμα με κεντρώο ιδεολογικό προσανατολισμό που
ιδρύθηκε από τον Γεώργιο Παπανδρέου με τη συμμετοχή και του Σοφοκλή Βενιζέλου
το 1961. Το κόμμα ήρθε στην κυβέρνηση το 1963. Η Ε.Κ. ιδρύθηκε κατόπιν
συνασπισμού μικρών κομμάτων του κεντρώου χώρου υπό την ηγεσία του Γεωργίου
Παπανδρέου στις 19 Σεπτεμβρίου 1961. Ανήκε μεν στον κεντρώο χώρο, αλλά δεν είχε
σαφή ενιαίο ιδεολογικό προσανατολισμό. Εμπεριείχε πολιτικούς από διαφορετικά
ρεύματα, από την αριστερά (Ηλίας Τσιριμώκος) ως την αντικαραμανλική δεξιά
(Στέφανος Στεφανόπουλος). Βασικός συνεκτικός κρίκος όλων αυτών ήταν η
χαρισματική προσωπικότητα του Γεωργίου Παπανδρέου.
Ίδρυση
Αρχικά υπήρξε
απόφαση των νεολαίων των κομμάτων Φιλελευθέρων, του Λαϊκού κοινωνικού κόμματος,
του ΔΚΕ, και της ΕΠΕΚ για την δημιουργία ενός κεντρικού οργάνου που στις
αποφάσεις του θα υπέκεινταν όλες οι νεολαίες των παραπάνω κομμάτων . Στις 19
Σεπτεμβρίου 1961 ιδρύθηκε η Ένωσις Κέντρου με την ένωση πολλών κομμάτων του
κέντρου και συγκεκριμένα από τα πρώην κόμματα: Κόμμα των Φιλελευθέρων του
Σοφοκλή Βενιζέλου, Λαϊκό Κοινωνικό του Στ. Στεφανόπουλου, Κόμμα Προοδευτικών
του Σπ. Μαρκεζίνη, Προοδευτικό Εργατοτεχνικό του Παυσ. Κατσώτα, ΕΠΕΚ του Σάββα
Παπαπολίτη, Δημοκρατικό Κέντρο-Αγροτική Φιλελευθέρα Ένωσις του Ηλία Τσιριμώκου
και ένα μικρό δεξιό κόμμα του Θ. Τουρκοβασίλη. Η Ένωση Κέντρου διοικούταν από
οκταμελή επιτροπή της οποίας πρόεδρος ανέλαβε ο Γεώργιος Παπανδρέου.
Εκλογές
Η Ε.Κ.
συμμετείχε για πρώτη φορά στις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961, στις οποίες
συγκέντρωσε ποσοστό 33,66 % και 100 έδρες έναντι 50,81% και 176 εδρών της
Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως (Ε.Ρ.Ε) του Κ. Καραμανλή. Κατά κοινή ομολογία
αυτές οι εκλογές στιγματίστηκαν από βία και νοθεία και το αποτέλεσμά τους
επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την τρομοκρατία που άσκησαν παρακρατικές κυρίως
ομάδες σε αντιφρονούντες. Ο Γ. Παπανδρέου με αφορμή αυτή την κατάσταση
εγκαινίασε τον «ανένδοτο αγώνα» για την αποκατάσταση της δημοκρατίας.
Οι δεύτερες
εκλογές που συμμετείχε η Ε.Κ. ήταν αυτές της 3ης Νοεμβρίου 1963. Η Ε.Κ. σ'
αυτές τις εκλογές συγκέντρωσε ποσοστό 42,04% και 138 έδρες έναντι 39,37% και
128 έδρες της Ε.Ρ.Ε. Μετά την ήττα που υπέστη ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, έφυγε
στο Παρίσι αφήνοντας την ηγεσία του κόμματος στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο.
Παρόλο που η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή
με τη στήριξη της αριστερής ΕΔΑ, προτίμησε να διεξαγάγει νέες εκλογές είτε
γιατί δεν ήθελε να συνεργαστεί με την ελεγχόμενη από το ΚΚΕ ΕΔΑ είτε γιατί μια
τέτοια συνεργασία θα έδινε αφορμή στην ΕΡΕ και στους παρακρατικούς να
επικαλεσθούν τον «κομμουνιστικό κίνδυνο» και να δυναμιτίσουν την ήδη εύθραυστη
πολιτική ομαλότητα. Η κυβέρνηση αυτή έμεινε γνωστή ως «κυβέρνηση των 50
ημερών».
Οι τρίτες
εκλογές που συμμετείχε η Ε.Κ. ήταν αυτές της 16ης Φεβρουαρίου 1964, όπου
συγκέντρωσε ποσοστό 52,72% και 171 έδρες έναντι 35,26% και 107 έδρες της Ε.Ρ.Ε.
υπό τον Π. Κανελλόπουλο. Ο Γ. Παπανδρέου σχημάτισε αυτοδύναμη κυβέρνηση.
Αποστασία
Η έλλειψη
συνοχής μεταξύ των στελεχών της Ε.Κ. δεν άργησε να φανεί. Ο Γ. Παπανδρέου ήλθε
σε ρήξη με τα ανάκτορα και αναγκάστηκε να παρατηθεί στις 15 Ιουλίου 1965. Ο
τότε Βασιλιάς Κωνσταντίνος B΄
έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα, ο οποίος
υποστηρίχτηκε από μερικές δεκάδες περίπου αποστάτες βουλευτές της Ε.Κ. Η
κυβέρνηση Αθανασιάδη-Νόβα δεν έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή και
αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Τη νέα εντολή σχηματισμού κυβέρνησης έλαβε αυτή τη
φορά ο Ηλίας Τσιριμώκος, ο οποίος απέτυχε επίσης. Τελευταίος στη σειρά που
έλαβε εντολή υπήρξε ο Στέφανος Στεφανόπουλος ο οποίος πέτυχε να λάβει ψήφο
εμπιστοσύνης.
Η νέα
κυβέρνηση όμως υπό τις πιέσεις του Γ. Παπανδρέου που εν τω μεταξύ είχε
εγκαινιάσει τον δεύτερο «ανένδοτο αγώνα», αναγκάζεται να κηρύξει νέες εκλογές
για τον Μάιο του 1967. Προλαβαίνει όμως η Απριλιανή δικτατορία του
Παπαδόπουλου. Ο Γ. Παπανδρέου πεθαίνει τον Νοέμβριο του 1968 εφόσον έχει
υποστεί ταλαιπωρίες από το καθεστώς των Συνταγματαρχών.
Η Ε.Κ. θα
επαναδραστηριοποιηθεί κατά την Μεταπολίτευση υπό την ηγεσία του Γεωργίου Μαύρου
και θα συνασπιστεί στις πρώτες εκλογές (17 Νοεμβρίου 1974) μετά την χούντα με
τις Νέες Δυνάμεις, υπό το όνομα Ένωση Κέντρου-Νέες Δυνάμεις.
De Siris