Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα

ΠΑ.ΣΟ.Κ.

Το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (γνωστότερο ως ΠΑ.ΣΟ.Κ.) είναι ένα ελληνικό σοσιαλδημοκρατικό πολιτικό κόμμα κι ένα από τα δύο κυρίαρχα κόμματα της μεταπολίτευσης που κυβέρνησε την Ελλάδα με πρωθυπουργούς τον Ανδρέα Παπανδρέου (1981-1989, 1993-1996), τον Κώστα Σημίτη (1996-2004) και τον Γιώργο Α. Παπανδρέου (2009-2011).

Ιδρύθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου του 1974 από τον Ανδρέα Παπανδρέου.

Το ΠΑΣΟΚ είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος και της Σοσιαλιστικής Διεθνούς.

Ιστορία

Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ

Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1974, ο Ανδρέας Παπανδρέου ανακοίνωσε την ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος. Με βάση την ιδρυτική του διακήρυξη, σκοπός της δράσης του ΠΑΣΟΚ ήταν να επιφέρει στη χώρα:

Εθνική Ανεξαρτησία

Λαϊκή Κυριαρχία

Κοινωνική Απελευθέρωση και

Δημοκρατική διαδικασία.

Τις αρχές αυτές υποστήριζαν ο ίδιος ο ιδρυτής και πολλά από τα ιδρυτικά στελέχη. Ο Ανδρέας Παπανδρέου κάλεσε σε αυτοοργάνωση τις λαϊκές δυνάμεις κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης.

Οι συστατικές ομάδες του ΠΑΣΟΚ

Ο καθηγητής πολιτικής επιστήμης Μιχάλης Σπουρδαλάκης κατατάσσει τα ιδρυτικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ σε τρεις κατηγορίες. Η τυπολογία του είναι σε γενικές γραμμές, αλλά όχι οικουμενικά, αποδεκτή.

Οι αριστεροί σοσιαλιστές. Αυτή την ομάδα αποτελούσαν μέλη του ΠΑΚ, νεολαίοι που πρωταγωνίστησαν στον αντιχουντικό αγώνα και την εξέγερση του Πολυτεχνείου, πρώην μέλη του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ και γενικότερα οι μεγάλες ριζοσπαστικοποιημένες μάζες που συγκροτούσαν την κομματική βάση του ΠΑΣΟΚ. Η πιο καθαρά σοσιαλιστική ομάδα μέσα στο ΠΑΣΟΚ αποκαλούνταν «η Αριστερά της Αριστεράς». Πίστευαν γενικά στον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας, στην εθνικοποίηση των μεγάλων επιχειρήσεων, στο τέλος της εξάρτησης της χώρας από τις ΗΠΑ, στην παραδειγματική τιμωρία των χουντικών και σε μία επιθετική εξωτερική πολιτική

Οι εκσυγχρονιστές ή μεταρρυθμιστές σοσιαλδημοκράτες. Στελέχη όπως ο Κώστας Σημίτης. Ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι και διανοούμενοι, ανήκαν στα μεσαία και ανώτερα στρώματα. Πίστευαν στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της Ελλάδας και σε μία γενικά μετριοπαθή και σοσιαλδημοκρατική πολιτική.

Οι «παλαιοκομματικοί» ή παλιοί βενιζελικοί και παλιοί φιλελεύθεροι. Στελέχη όπως ο Μένιος Κουτσόγιωργας. Κεντρογενείς με σημεία αναφοράς τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον Νικόλαο Πλαστήρα και τον Γεώργιο Παπανδρέου. Φανατικά αντιδεξιοί αλλά και αντικομμουνιστές, είχαν μεγάλες ικανότητες στην απόκτηση και διατήρηση της εξουσίας. Γίνονταν συνεχώς στόχος κριτικής για λαϊκισμό (από τους εκσυγχρονιστές) και για πολιτικαντισμό (από τους αριστερούς), όμως χωρίς αυτούς πολύ δύσκολα θα έφτανε το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία.

Τα πρώτα χρόνια

Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. συμμετείχε για πρώτη φορά σε εθνικές εκλογές τον Νοέμβριο του 1974, αποσπώντας ποσοστό 13,5%, που μεταφράστηκε στην ανάδειξη 15 βουλευτών. Στις βουλευτικές εκλογές του Νοεμβρίου του 1977 το ΠΑ.ΣΟ.Κ. διπλασίασε το ποσοστό του και εξέλεξε 92 βουλευτές, καταλαμβάνοντας τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Τον Οκτώβριο του 1981 το ΠΑ.ΣΟ.Κ., μετά από μία φορτισμένη προεκλογική περίοδο, με το σύνθημα «Αλλαγή» και «Η Ελλάδα στους Έλληνες», κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές με ποσοστό 48% και την κοινοβουλευτική πλειοψηφία με 173 βουλευτές, σχηματίζοντας την πρώτη αυτοδύναμη σοσιαλιστική κυβέρνηση στην ιστορία της χώρας με πρωθυπουργό τον Ανδρέα Παπανδρέου.

Το 1984 διεξήχθη το 1ο Συνέδριο του ΠΑ.ΣΟ.Κ., στο οποίο επανεξελέγη ομόφωνα ο Ανδρέας Παπανδρέου ως πρόεδρος. Τον Ιούνιο του 1985, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. κέρδισε εκ νέου τις βουλευτικές εκλογές με ποσοστό 45%, εξέλεξε 161 βουλευτές και σχημάτισε και πάλι αυτοδύναμη κυβέρνηση.

Η αναπτυξιακή στρατηγική που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα από τις κυβερνήσεις ΠΑ.ΣΟ.Κ. την περίοδο 1984 - 1990 (που καλύπτει τόσο τα Μ.Ο.Π. όσο και το Α΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης) χαρακτηρίστηκε κυρίως από τη μεγάλη διασπορά των διαθέσιμων πόρων σε μικρά έργα υποδομής σε ολόκληρη τη χώρα. Η πολιτική αυτή στήριξε την οικονομική δραστηριότητα και διευκόλυνε τη βελτίωση του επιπέδου ζωής στις αγροτικές και περιμετρικές περιοχές. Αναβάθμισε το επαρχιακό δίκτυο μεταφορών και ενίσχυσε τον εκσυγχρονισμό των μικρών γεωργικών επιχειρήσεων και την ίδρυση ξενοδοχείων μικρού και μεσαίου μεγέθους σε πολλές περιοχές. Το 1989, περίοδο μεγάλης πολιτικής έντασης, λόγω του οικονομικού σκανδάλου Κοσκωτά, και με τον ιδρυτή του ασθενή (καρδιακά προβλήματα), το ΠΑ.ΣΟ.Κ. έχασε τις εκλογές.

1989-1993: Αντιπολίτευση

Την περίοδο της κυβέρνησης Τζαννή Τζαννετάκη, η Βουλή με τις ψήφους των βουλευτών της ΝΔ και του Συνασπισμού παρέπεμψαν τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ και πολλά από τα στελέχη του σε Ειδικό Δικαστήριο για τις κατηγορίες περί εμπλοκής τους στο σκάνδαλο Κοσκωτά, αλλά και για υποκλοπές τηλεφωνικών συνδιαλέξεων από την Ε.Υ.Π. (τότε Κ.Υ.Π.). Με τα στελέχη του υπόδικα και έπειτα από δύο επιπλέον εκλογικές αναμετρήσεις (Νοέμβριος 1989 και Απρίλιος 1990), το ΠΑ.ΣΟ.Κ. βρέθηκε στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

1993-1996: Κυβέρνηση

Τον Οκτώβριο του 1993 και μετά την απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου, το οποίο έκρινε αθώο λόγω αμφιβολιών με ψήφους 7 προς 6 τον Ανδρέα Παπανδρέου, το ΠΑΣΟΚ επανήλθε στην εξουσία με ποσοστό 47%. Ο Ανδρέας Παπανδρέου σχημάτισε νέα κυβέρνηση. Τον Οκτώβριο του 1995 το ΠΑ.ΣΟ.Κ. εισήλθε σε μία κρίσιμη περίοδο εντάσεων και εσωκομματικών τριβών, καθώς από την Κεντρική Επιτροπή παραιτήθηκε ο Δημήτρης Τσοβόλας, για να ιδρύσει αργότερα το ΔΗ.Κ.ΚΙ.. Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής εξελέγη ο Κώστας Σκανδαλίδης, μετά την είσοδο του Άκη Τσοχατζόπουλου στην κυβέρνηση. Λίγες μέρες αργότερα ο Ανδρέας Παπανδρέου εισήλθε στο Ωνάσειο καρδιοχειρουργικό νοσοκομείο μετά από νέα κρίση της υγείας του.

1996-2004: Κυβέρνηση - Η περίοδος του εκσυγχρονισμού

Μετά από την παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου από την πρωθυπουργία στις 17 Ιανουαρίου 1996, η Κεντρική Επιτροπή του ΠΑ.ΣΟ.Κ. με εισήγηση του Κώστα Σκανδαλίδη αποφάσισε τις διαδικασίες εκλογής του πρωθυπουργού από την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος. Την επόμενη μέρα η κοινοβουλευτική ομάδα επέλεξε ανάμεσα στους Κώστα Σημίτη, Άκη Τσοχατζόπουλο, Γεράσιμο Αρσένη και Γιάννη Χαραλαμπόπουλο, τον Κώστα Σημίτη ως νέο πρωθυπουργό της χώρας. Τον Ιούνιο του 1996 απεβίωσε ο Ανδρέας Παπανδρέου και το 4ο Συνέδριο του ΠΑ.ΣΟ.Κ. εξέλεξε πρόεδρο τον Κώστα Σημίτη.

Με πρόεδρο τον Κώστα Σημίτη το ΠΑ.ΣΟ.Κ. νίκησε στις εθνικές εκλογές τον Σεπτέμβριο του 1996. Στις επόμενες εκλογές τον Απρίλιο του 2000, ο Κώστας Σημίτης επανεξελέγη με ποσοστό 43,79% έναντι 42,73% της Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ εξέλεξε 158 βουλευτές.

Μετά την παραίτηση του Κώστα Σημίτη από την προεδρία του ΠΑΣΟΚ, τον Φεβρουάριο του 2004 , εκλέγεται ο γιος του Α. Παπανδρέου, Γιώργος Παπανδρέου, ως πρόεδρος του κόμματος με πανελλαδική ψηφοφορία, στην οποία ήταν και ο μόνος υποψήφιος. Στην ψηφοφορία ψήφισαν περισσότεροι από 1.000.000 μέλη και φίλοι του κόμματος.

2004-2009: Αντιπολίτευση

Στις εκλογές του Μαρτίου του 2004 το ΠΑ.ΣΟ.Κ. έπειτα από 11 χρόνια διακυβέρνησης της χώρας με τρεις εκλογικές νίκες (1993, 1996, 2000) έχασε τις εκλογές με ποσοστό 40,55% και πέρασε στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Μετά την εκλογική ήττα του ΠΑΣΟΚ το 2004, άρχισε μια διαδικασία ανασυγκρότησης του κόμματος σε όλα τα επίπεδα και προσαρμογής της οργανωτικής του δομής στις απαιτήσεις της εποχής μας με έμφαση στη συμμετοχή του πολίτη, την αποκέντρωση και τη χρήση νέων τεχνολογιών.

Το κίνημα δεν μπόρεσε να κερδίσει την πρωτιά και στις επόμενες εκλογές, στις 16 Σεπτεμβρίου 2007. Στις εκλογές αυτές έλαβε το 38,1% των ψήφων και 102 έδρες και ο πρόεδρός του, Γιώργος Παπανδρέου, ζήτησε την ανανέωση της εμπιστοσύνης στο πρόσωπό του. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος ανακοίνωσε την ίδια ημέρα την υποψηφιότητά του για τη θέση του προέδρου. Επίσης υποψήφιος στις εκλογές ανάδειξης προέδρου του κόμματος, που διεξήχθησαν στις 11 Νοεμβρίου, ήταν και ο Κώστας Σκανδαλίδης. Επανεξελέγη ο Γιώργος Παπανδρέου με ποσοστό 55% έναντι 38% του Ευάγγελου Βενιζέλου.

2009-2012: Κυβέρνηση

Το ΠΑΣΟΚ έλαβε ποσοστό 43,92 % και 160 έδρες στην Βουλή και σχημάτισε αυτοδύναμη κυβέρνηση. Γρήγορα οι προγραμματικές προεκλογικές δεσμεύσεις του Γ. Παπανδρέου αναθεωρούνται λόγω της άσχημης οικονομικής κατάστασης της χώρας και έτσι υπογράφεται το πρώτο μνημόνιο, το οποίο περιέχει συνταγή οικονομικής και κοινωνικής λιτότητας. Από τις 11/11/2011 συμμετέχει στην Κυβέρνηση Λουκά Παπαδήμου 2011, η οποία συστάθηκε από τα δυο μεγάλα κόμματα με ευρεία στήριξη του ΠΑΣΟΚ για την εφαρμογή των πολιτικών λιτότητας. Τον Απρίλιο του 2012 σε πανελλήνια δημοσκόπηση, λαμβάνει ποσοστό μόλις του 12,5% που είναι το χειρότερο στην ιστορία του.

2012-.....: Συγκυβέρνηση

Το ΠΑΣΟΚ χάνει τις εκλογές της 6ης Μαΐου 2012 λαμβάνοντας 13,18% των ψήφων και τερματίζει τρίτο, πίσω από τον ΣΥΡΙΖΑ (16,78%) και τη Νέα Δημοκρατία (18,85%), εκλέγοντας μόλις 41 βουλευτές. Πολλά ιστορικά στελέχη του κινήματος αλλά και υπουργοί των κυβερνήσεων Παπανδρέου και Σημίτη βρίσκονται μετά από πολλά χρόνια κοινοβουλευτικής πορείας εκτός κοινοβουλίου. Στις επαναληπτικές εκλογές της 17ης Ιουνίου, το ΠΑΣΟΚ πήρε και πάλι την τρίτη θέση εξελέγοντας μόλις 33 βουλευτές και λαμβάνοντας το 12,3% των ψήφων. Παρ' όλα αυτά η ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ και η ΔΗΜΑΡ συμφώνησαν στη δημιουργία κυβέρνησης συνεργασίας προς επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου (το οποίο είχε υπογράψει η προηγούμενη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ) για απάλυνση των δυσβάσταχτων όρων που επεβλήθησαν. Πρωθυπουργός ορκίστηκε με τη στήριξη του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ ο πρόεδρος της ΝΔ, Αντώνης Σαμαράς. Από την 22α Ιουνίου 2013, το ΠΑΣΟΚ είναι το μόνο κόμμα πέραν της ΝΔ που παρέχει στήριξη στην κυβέρνηση Σαμαρά, καθώς η ΔΗΜΑΡ απέσυρε τη στήριξή της με αφορμή την Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου για την κατάργηση της ΕΡΤ.

De Siris