Φωκάς
Ο Φωκάς ήταν
αυτοκράτορας της Βυζαντινής αυτοκρατορίας από το 602 έως τις 5 Οκτωβρίου 610.
Βιογραφία
Ο Φωκάς,
χαμηλόβαθμος αξιωματικός του Ρωμαϊκού στρατού (εκατόνταρχος) κατέλαβε την
εξουσία μετά από ανταρσία στις τάξεις του στρατεύματος, όταν ο έως τότε
Αυτοκράτορας Μαυρίκιος τους διέταξε να παραμείνουν κατά τη διάρκεια του χειμώνα
στα φυλάκιά τους στα βόρεια του Δούναβη. Η δυσαρέσκεια των στρατιωτών που
επιθυμούσαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους για το χειμώνα ήταν αρκετή για να
ακολουθήσουν το Φωκά στις παραινέσεις του για ανταρσία. Υπό την ηγεσία του, τα
στρατεύματά βαδίζουν κατά της πρωτεύουσας, όπου με λαϊκή ανοχή καταφέρνει να
συλλάβει το Μαυρίκιο και τα άρρενα τέκνα του και να τους θανατώσει.
Ο σφετεριστής
του θρόνου Φωκάς δεν άργησε να αποκαλύψει τον ειδεχθή του χαρακτήρα, αφήνοντας
το λαό να αναρωτιέται αν έπραξε σωστά με την επιλογή του αυτή. Άσχημος στην
όψη, ήταν πολύ χειρότερος στη διοίκηση. Σκληρός και αδίστακτος, με τη χρήση
βίας να αποτελεί το μοναδικό του τρόπο επιβολής. Εισήγαγε και εφάρμοσε μεθόδους
βασανιστηρίων και τιμωρίας, όπως η τύφλωση και ο ακρωτηριασμός, που έμελλε να
καταστούν παράδοση στο Βυζάντιο. Από τους χειρότερους αυτοκράτορες. Επέτρεψε σε
εχθρούς να διεισδύσουν και μεταχειρίστηκε με βαναυσότητα όσους διαφωνούσαν με
τις πολιτικές του ή αμφισβητούσαν τα δικαιώματά του στο θρόνο.
«Πάλι τὸν καῦκον ἔπιες, πάλιν τὸν νοῦν ἀπώλεσας»
Με τα λόγια
αυτά «Πάλιν το ποτηράκι σου (καυκί) ήπιες πάλι το νου σου έχασες» υποδέχτηκε
στον Ιππόδρομο ο λαός τον αυτοκράτορα Φωκά που είχε καθυστερήσει να προσέλθει
στο θέαμα. Το δίστιχο τραγουδήθηκε από τους Πράσινους και λέγεται ότι ο
αυτοκράτορας οργίστηκε τόσο ώστε να διατάξει τη σφαγή 3.000 θεατών.
Την εκτέλεση
του Μαυρίκιου και των γιων του, ακολούθησε ο απηνής πολιτικός διωγμός των
αντιπάλων του. Δυστυχώς, μεταξύ των ανθρώπων που θεώρησε ο Φωκάς επικίνδυνους,
ήταν και οι δύο ικανότεροι αρχιστράτηγοί του. Με το θάνατο σε μάχη και του
τρίτου, ο Βυζαντινός στρατός βρέθηκε ουσιαστικά ακέφαλος, υπό την τυπική
διοίκηση του ανίκανου ανιψιού του Φωκά, Δομέντζιολου. Βλέποντας τη δεινή
κατάσταση της άμυνας της αυτοκρατορίας, οι πολυπληθείς εχθροί της άδραξαν την
ευκαιρία. Πέρσες υπό τον Χοσρόη Β' στα ανατολικά, Άβαροι και Σλάβοι από τα
δυτικά, προέλασαν ανενόχλητοι ως τις παρυφές της πρωτεύουσας. Ταυτόχρονα,
ξέσπασαν και μεγάλες ταραχές στο εσωτερικό, λόγω μιας εκστρατείας διωγμών κατά
των Εβραίων.
Τα πρωτεία του Πάπα
Μόνο στην
Ιταλία ο Φωκάς είχε συμπάθειες, αφού είχε αναγνωρίσει το πρωτείο του πάπα της
Ρώμης, αποσκοπώντας στην αποκατάσταση εξαίρετων σχέσεων με τη Ρωμαϊκή εκκλησία.
Μέχρι σήμερα σώζεται στο Forum
Romanorum
μαρμάρινη στήλη, χαραγμένη το 608 από τον έξαρχο Ιταλίας Σμάραγδο, που
αναφέρεται στην ευσέβεια και τη γενναιοδωρία του αυτοκράτορα και την εσωτερική
ειρήνη που εξασφάλισε για την Ιταλία.
Το τέλος
Το αποτέλεσμα
όλων αυτών ήταν η πραγματοποίηση σειράς πραξικοπημάτων από ισχυρούς άνδρες της
εποχής, χωρίς όμως επιτυχή κατάληξη. Ο έξαρχος της Καρχηδόνας Ηράκλειος,
πατέρας του μετέπειτα αυτοκράτορα Ηράκλειου, απέστειλε ισχυρή ναυτική δύναμη
εναντίον του, υπό τη διοίκησή του ίδιου του γιου του το 609. Ο Ηράκλειος φτάνει
στη Βασιλεύουσα το 610, όπου εισέρχεται θριαμβευτής χωρίς μάχη. Ο Φωκάς
συλλαμβάνεται και εκτελείται το ίδιο έτος από τον Ηράκλειο που τον αποκεφάλισε
ο ίδιος.
De Siris