Η Μάχη της Μαντινείας
Η δεύτερη μεγάλη μάχη της αρχαιότητας που έγινε γνωστή ως Μάχη της Μαντινείας διεξήχθη περίπου 15 χλμ. βορείως της Τρίπολης το καλοκαίρι του 362 π.Χ. μεταξύ δύο συνασπισμών που είχαν επικεφαλής αντίστοιχα τη Θήβα και τη Σπάρτη, τις δύο τότε ισχυρότερες πόλεις της Ελλάδας, με έπαθλο την ηγεμονία της.
Στη μάχη αυτή, όμως, που έληξε νικηφόρα για τη Θήβα, σκοτώθηκε ο ιδιαίτερα σημαντικός πολιτικός και στρατηγός Επαμεινώνδας, γεγονός που είχε -παρά τη στρατιωτική νίκη- ως συνέπεια να υποβιβαστεί πλέον ο πρωταγωνιστικός ρόλος της Θήβας στα πράγματα της Ελλάδας. Η Σπάρτη είχε ήδη χάσει το κύρος και τις δυνάμεις της, όπως εξάλλου και η Αθήνα, με αποτέλεσμα να πάρει τα ηνία η Μακεδονία. Σε αυτό συνέβαλε και το γεγονός ότι η νικήτρια και ακμάζουσα Θήβα δύο χρόνια νωρίτερα είχε στερηθεί και τη δεύτερη σημαντική δημόσια προσωπικότητά της, τον Πελοπίδα.
Η μάχη
Ο Επαμεινώνδας είχε στόχο να τρώσει το σπαρτιατικό κύρος απόλυτα και είχε προσπαθήσει προηγουμένως χωρίς επιτυχία να αλώσει τη Σπάρτη. Είχε φτάσει μέχρι την αγορά της και αυτό ήταν πρωτόγνωρη ταπείνωση για τη Σπάρτη. Εντούτοις αναγκάστηκε να αποχωρήσει και στράφηκε τότε προς την Μαντινεία, επειδή εκεί υπήρχε συγκεντρωμένος στρατός Σπαρτιατών, Αθηναίων και Μαντινέων.
Ήταν προς το συμφέρον της Θήβας να στηρίξει τις αρκαδικές πόλεις εναντίον ουσιαστικά της Σπάρτης, για να αποδείξει ότι η Βοιωτία ήταν σε θέση να παράσχει προστασία στους συμμάχους της και άρα μπορούσε να αναλάβει την ηγεμονία της Ελλάδας. Στη συμμαχία της Θήβας ανήκαν τότε οι Αργείοι, περισσότεροι Αρκάδες, οι Σικυώνιοι, οι Θεσσαλοί, οι Βοιωτοί, οι Ευβοείς, οι Λοκροί και οι Μαλιείς. Στη συμμαχία της Σπάρτης ανήκαν οι Αθηναίοι, οι Ηλείοι, αρκετές πόλεις της Αχαϊας και οι Μαντινείς.
Ο Επαμεινώνδας ουσιαστικά αιφνιδίασε τους αντιπάλους του κάνοντάς τους να πιστέψουν ότι όχι μόνον δεν θα εφάρμοζε την στρατηγική της λοξής φάλαγγας την οποία περίμεναν πλέον, αλλά ότι είχε και σκοπό να στρατοπεδεύσει και να μην επιτεθεί. Όταν εφησύχασαν οι εχθροί του, ο Επαμεινώνδας κίνησε το στράτευμά του αστραπιαία και υπερίσχυσε γρήγορα, αλλά τραυματίστηκε θανάσιμα. Λίγο προτού πεθάνει πληροφορήθηκε ότι ο στρατός του είχε νικήσει οριστικά. Εντούτοις ζήτησε από τους αξιωματικούς τους να συνομολογήσουν ειρήνη με τους Σπαρτιάτες είτε επειδή είχαν σκοτωθεί στην ίδια μάχη και άλλοι σημαντικοί στρατιωτικοί της Θήβας είτε επειδή γνώριζε ότι με το θάνατό του, η Θήβα δεν θα μπορούσε να σταθεί εύκολα μόνη της στην κορυφή. Λέγεται ότι προτού ξεψυχήσει οι σύντροφοί του στη μάχη του είπαν ότι δεν αφήνει διάδοχο, αλλά εκείνος απάντησε "αφήνω δύο κόρες, τη Λεύκτρα και τη Μαντινεία"
De Siris