Γεώργιος Κωστάκης
O Γεώργιος Κωστάκης γεννήθηκε στις 5 Ιουλίου 1913 και πέθανε το 1990, ήταν Έλληνας συλλέκτης έργων τέχνης ρώσων καλλιτεχνών. Η καταγωγή του ήταν από την Ζάκυνθο.
Τα χρόνια πριν και μετά τη ρωσική Επανάσταση, στη Ρωσία εκδηλώθηκε το πρώτο κίνημα αφηρημένης τέχνης, που κατόπιν θα γινόταν η κυρίαρχη μορφή τέχνης του εικοστού αιώνα. Ο Κωστάκης συνέλεξε τα έργα-καρπούς του κινήματος αυτού, που έμεινε γνωστό σαν Ρωσική Πρωτοπορία. Η συλλογή του, που ξεκίνησε με την ανακάλυψη τριών κονστρουκτιβιστικών πινάκων σ' ένα στούντιο της Μόσχας το 1946, θα γινόταν το μεγαλύτερο και πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα της τέχνης αυτής εκείνη την εποχή.
Πρώτα χρόνια
Γεννημένος στη Μόσχα από έλληνες γονείς, ο Γεώργιος Κωστάκης δεν είχε καμία καλλιτεχνική εκπαίδευση αλλά ανέπτυξε ένα ενδιαφέρον για την τέχνη κατά τη διάρκεια της εφηβείας του. Πρώτα εργάστηκε ως οδηγός για την ελληνική πρεσβεία έως το 1940, έπειτα ως επικεφαλής του προσωπικού για την καναδική πρεσβεία. Η εργασία του στην καναδική πρεσβεία τον έφερε σε επαφή με πολλούς διπλωμάτες που επισκέπτονταν τη χώρα, τους οποίους ξεναγούσε στις γκαλερί και τα καταστήματα τέχνης της Μόσχας.
Σοσιαλισμός και τέχνη
Αρχικά, η μπολσεβικική επανάσταση κάτω από την ηγεσία του Λένιν υποστήριξε τη νέα αφηρημένη τέχνη, αλλά από το 1920 και μετά η ελευθερία των καλλιτεχνών στη Ρωσία περιορίστηκε όλο και περισσότερο. Πολλοί καλλιτέχνες θέλησαν η τέχνη τους να συμβάλλει στη δημιουργία μιας νέας κοινωνίας ενώ άλλοι, παραδείγματος χάριν οι Σουπρεματιστές, συνέχισαν να εργάζονται ανεξάρτητα. Ο Λένιν πέθανε το 1924 και ο Στάλιν που τον διαδέχτηκε ως ηγέτης του σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος επέβαλλε μια ακραία μορφή πολιτιστικής πολιτικής. Το 1932 ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός έγινε η επίσημη κρατική πολιτική. Ήταν μέσα σε αυτό το πολιτικό περιβάλλον όπου ο Κωστάκης ξεκινησε την συλλογή του.
Η συλλογή Κωστάκη
Αρχικά ο Κωστάκης είχε συλλέξει τους Μεγάλους της ολλανδικής σχολης των ζωγράφων τοπίων, αλλά οι νεωτεριστικές δουλειές του Πάμπλο Πικάσο και του Ανρί Ματίς έγιναν σύντομα το κύριο θέμα του. Κατόπιν, το 1946, ανακάλυψε τρία έργα ζωγραφικής της Όλγα Ροζάνοβα σε ένα στούντιο της Μόσχας. Περιέγραψε πώς, στις σκοτεινές ημέρες μετά από τον πόλεμο, αυτά τα λαμπρά χρωματισμένα έργα ζωγραφικής της χαμένης πρωτοπορίας:
ήταν σήματα σε με. Δεν με ένοιαζε τι ήταν... αλλά κανένας δεν ήξερε τι είναι οτιδήποτε εκείνες τις μέρες. (Chatwin, 1977)
Εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ από την ισχυρή οπτική επίδραση του δυνατού χρώματος και του απλού σχεδίου που αποφάσισε να ανακαλύψει ξανά την κονστρουκτιβιστική και σουπρεματική τέχνη που ήταν χαμένη και ξεχασμένη στις σοφίτες, τα στούντιο και τα υπόγεια της Μόσχας και του Λένινγκραντ. Κυνήγησε "χαμένους" πινακες, που έμεναν τυλιγμένοι και σκεπασμένοι από σκόνη. Συνάντησε τον Βλαντιμίρ Τατλίν και έγινε φίλος με την Βαρβάρα Στεπάνοβα. Εντόπισε τους φίλους του Καζιμίρ Μάλεβιτς και αγόρασε τις εργασίες της Λιούμποφ Πόποβα και του Ιβάν Κλιούν.
Μέχρι το 1960 το διαμέρισμα του Κωστάκη στη Μόσχα είχε γίνει ένας χώρος συνάντησης για τους διεθνείς συλλέκτες τέχνης και τους εραστές τέχνης γενικά: Ανεπίσημο μουσείο της Ρωσίας της μοντέρνας τέχνης. Το άνοιγμα που έκανε η Σοβιετική Ένωση προς τη Δύση το 1973-74 συμπεριελάμβανε και τις διεθνείς πολιτιστικές ανταλλαγές, η πρώτη από τις οποίες ήταν η παρουσίαση της συλλογής Κωστάκη στο Ντύσελντορφ το 1977.
Το ίδιο έτος ο Γεώργιος Κωστάκης, με την οικογένειά του, μετακόμισε στην Ελλάδα, αλλά με τη συμφωνία ότι θα άφηνε γύρω στο 50% της συλλογής του στην κρατική Γκαλερί Τρετιάκοφ της Μόσχας. Το 1997, το ελληνικό κράτος αγόρασε τα 1275 έργα τέχνης, που τώρα είναι μέρος της μόνιμης συλλογής του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στην Θεσσαλονίκη.
De Siris