Ροζίτα Σώκου
Η Ροζίτα Σώκου είναι Ελληνίδα δημοσιογράφος, συγγραφέας, μεταφράστρια και τηλεοπτικό πρόσωπο.
Βιογραφία
Πρώτα χρόνια
Η Ροζίτα Μαρία Ζωή (όπως είναι το πλήρες της όνομα, αφού τότε οι ιερείς είχαν ενδοιασμούς στο να δώσουν μη ορθόδοξα ονόματα στα παιδιά) γεννήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1923 στην Πλάκα της Αθήνας, και μεγάλωσε στο Ψυχικό. Κόρη του δημοσιογράφου, θεατρικού συγγραφέα και εκδότη Γεωργίου Σώκου από το Αιτωλικό και της Τιτίκας Μιχαηλίδου από τη Σμύρνη. Ο πατέρας της είχε μια τεράστια βιβλιοθήκη που εμπλουτιζόταν από κάθε νέα κυκλοφορία, και η Ροζίτα διάβασε πολύ μεγάλες ποσότητες γραπτού λόγου, είτε ήταν κατάλληλος για την ηλικία της είτε όχι. Από την άλλη, ο παππούς της Φώτης Μιχαηλίδης, μανιώδης θεατρόφιλος και κινηματογραφόφιλος, την πήγαινε από νήπιο σε όλες ανεξαιρέτως τις ταινίες και θεατρικές παραστάσεις που παίζονταν στην Αθήνα, και η Ροζίτα κρατούσε τετράδιο με κριτικές της από την εποχή του γυμνασίου. Το 1937 πέθανε ο πατέρας της, μετά από πολύχρονη ασθένεια. Έφηβη ακόμη, άρχισε να εργάζεται ως μεταφράστρια και ως καθηγήτρια ξένων γλωσσών.
Σπουδές
Τελείωσε το Αρσάκειο Γυμνάσιο Θηλέων, τις τάξεις του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών με δάσκαλο τον Ροζέ Μιλλιέξ και πήρε το Cambridge Diploma of English Studies.
Μετά το τέλος του σχολείου, η αγάπη της για τη ζωγραφική την έσπρωξε να δώσει εξετάσεις στη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου παρακολούθησε μαθήματα από τον Μαθιόπουλο κ.α. Εγκατέλειψε όμως γρήγορα τη σχολή όταν γνώρισε το Γιάννη Τσαρούχη, ιδρύοντας μαζί του, και μαζί με άλλους νεαρούς επίδοξους ζωγράφους (όπως ο Κοσμάς Ξενάκης, ο Γιάννης Γαΐτης, ο Νίκος Γεωργιάδης, ο Μίνως Αργυράκης κ. α.) έναν ερασιτεχνικό όμιλο που έμεινε γνωστός ως "σχολή Τσαρούχη". Εν τω μεταξύ -ήταν τα χρόνια της γερμανικής κατοχής - παρακολουθούσε τα μαθήματα της θεατρικής σχολής του Βασίλη Ρώτα, με καθηγητές τον γλύπτη Απάρτη, τη θεατρολόγο Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, στη δραματική τέχνη τον Γιαννούλη Σαραντίδη, τον σκηνογράφο και ζωγράφο Τσαρούχη, τον ενδυματολόγο Αντωνάκη Φωκά, και τον ίδιο το Βασίλη Ρώτα: συμμαθητές της οι τρεις αδελφοί Ξενάκη (Γιάννης, Ιάσων και Κοσμάς), ο Νίκος Γεωργιάδης, ο Μίνως Αργυράκης, ο Μίνως Βολανάκης, ο Μάνος Ζαχαρίας. Μετά την απελευθέρωση πήγε στην Αγγλία όπου παρακολούθησε μαθήματα στο πανεπιστήμιο Lady Margaret Hall της Οξφόρδης, με θέμα τη λογοτεχνία του 20ού αιώνα.
Έντυπη δημοσιογραφία
Από τις πρώτες γυναίκες-δημοσιογράφους της Ελλάδας, άρχισε να ασχολείται επαγγελματικά με την κινηματογραφική κριτική το 1946: στο περιοδικό Χόλλυγουντ, στην εφημερίδα Οι καιροί (1948-1950) στην Ανεξαρτησία (1949), στη Βραδυνή (1949-1955), και συγχρόνως στην αγγλική Athens News (1952-1980). Το 1953 η Ελένη Βλάχου, που ως τότε έγραφε η ίδια την κινηματογραφική κριτική της Καθημερινής, της παρέδωσε τη στήλη, την οποία θα κρατούσε για αρκετά χρόνια, συνεργαζόμενη επίσης στα περιοδικά Εκλογή και Εικόνες, που πρωτοβγήκε το 1956. Μεσολάβησε, το 1957, ο γάμος της με τον Ιταλό δημοσιογράφο Manlio Maradei, η αναχώρησή της για την Ιταλία και η γέννηση, το 1958, της κόρης της, Ιρένε. Από εκεί συνεργαζόταν ακόμη με τη Βλάχου, στο περιοδικό "Εκλογή" και μάλιστα στην Ιταλία πρωτογνώρισε τον Κυριακόπουλο (μετέπειτα ΚΥΡ)τον οποίο και σύστησε στη Βλάχου - η αρχή μιάς θριαμβευτικής σταδιοδρομίας. Επιστροφή στην Ελλάδα, με το παιδί, το 1961, για να στηρίξει τη δημιουργία της Μεσημβρινής (1961-1965).
Επί πολλά χρόνια συνεργαζόταν με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος, γράφοντας φυλλάδια αλλά και παρουσιάζοντας τις ταινίες πριν από τις Κυριακάτικες προβολές τους
Μετά το πραξικόπημα του 1967 η Καθημερινή έκλεισε (όπως και οι Εικόνες) και η Ροζίτα Σώκου συνεργάστηκε στη δημιουργία του περιοδικού Επίκαιρα, του Γιάννη Πουρνάρα, καθώς και σε περιοδικά όπως το Πρώτο, γιά λογαριασμό του οποίου πήγε, το 1968, αποστολή στην τότε Σοβιετική Ένωση και στο Χόλλυγουντ. Από το 1969 άρχισε η συνεργασία της με την Ακρόπολη στην οποία, ένα χρόνο αργότερα, προστέθηκε η Απογευματινή, στην οποία παρέμεινε ώς το φθινόπωρο 2005: γράφοντας κριτική κινηματογράφου, αργότερα θεάτρου, μπαλέτου, αλλά και διάφορες προσωπικές σελίδες (με χρονογραφήματα, πορτραίτα καλλιτεχνών ή αναμνήσεις), καθώς και ανταποκρίσεις από κινηματογραφικά και θεατρικά φεστιβάλ (Καννών, Βενετίας, Βερολίνου, Σαν Σεμπαστιάν, Ταορμίνα, Σπολέτο κ. ά.). Στις ανταποκρίσεις της, ειδικά από τη Θεσσαλονίκη, έδινε παθιασμένο αγώνα για ταλαντούχους δημιουργούς που θεωρούσε οτι αδικούνταν από το κατεστημένο. Συχνά καταπιανόταν, σε σειρές άρθρων, με τολμηρά θέματα όπως ήταν τη δεκαετία του '70 η ομοφυλοφιλία, ή η ισχυρή καταγγελία της ενάντια στο ξεπούλημα διανοούμενων για τις επιχορηγήσεις του Ιδρύματος Φόρντ, που την έφερε μάλιστα σε αντιπαράθεση με τον παλιό της έρωτα Γιάννη (Ιάννη μετέπειτα) Ξενάκη και τη γυναίκα του Φρανσουάζ, που διέψευσαν όσα είχαν πει, δηλώνοντας πως δεν της έδωσαν ποτέ συνέντευξη!
(...)οι εκδότες Λεωνίδας Χρηστάκης, που εξέδιδε το περιοδικό Panderma και Κούρος, ο Γιώργος Χατζόπουλος, των εκδόσεων «Κάλβος», ο Θύμιος Παπανικολάου, ο συγγραφέας Κώστας Χατζηαργύρης, ακόμα και δημοσιογράφοι, όπως η Ροζίτα Σώκου, κ.α. κατήγγειλαν τις επιχορηγήσεις του ιδρύματος ως τον Δούρειο Ίππο της αμερικανικής πολιτικής (...)Η Ροζίτα Σώκου δημοσίευσε στην Καθημερινή μία συνέντευξη με τη Φρανσουάζ Ξενάκη, σύζυγο του επιχορηγηθέντος Γιάννη Ξενάκη, που υποστήριζε ότι το ίδρυμα είναι παράρτημα της CIA, πυροδοτώντας έτσι γενικευμένη αντιπαράθεση.
Όταν η Καθημερινή ξανάρχισε την κυκλοφορία της, έγραφε στο κυριακάτικο φύλλο (με το ψευδώνυμο Ειρήνη Σταύρου), έως το 1987, που η Ε. Βλάχου πούλησε την εφημερίδα στον όμιλο Γραμμή του Κοσκωτά. Έγραφε για ένα διάστημα και στο Έθνος της Κυριακής, στον Κόσμο του Επενδυτή και άλλες εφημερίδες. Επί χρόνια είχε μια σελίδα στο περιοδικό Παιδί και Νέοι γονείς. Μετά το τέλος της εκπομπής «Να η ευκαιρία», από το 1984, ξεκίνησε, με τον ίδιο τίτλο, μια σελίδα στο εβδομαδιαίο περιοδικό Τηλέραμα, όπου προσπαθούσε να δώσει ελπίδα ή και λύσεις στα κάθε λογής προβλήματα που της έγραφαν οι αναγνώστες. Η συνεργασία αυτή κράτησε ως το 2006.
Ραδιόφωνο- τηλεόραση
Στο ραδιόφωνο, είχε δική της εκπομπή με συνεντεύξεις διάσημων και άσημων φίλων που μιλούσαν για τις χαρές και τις λύπες του επαγγέλματος που διάλεξαν, και άλλη μία, πιό ποικίλης ύλης, μαζί με τον Κώστα Φέρρη, με τίτλο Λίθοι και κέραμοι.
Στην τηλεόραση, έγινε γνωστή από την εκπομπή "ταλέντων" Να η ευκαιρία (1977-1983) στην οποία ήταν μέλος της κριτικής επιτροπής (μαζί με το Γιώργο Κατσαρό, το Γρηγόρη Γρηγορίου, το Λευτέρη Παπαδόπουλο και τη Σάσα Ντάριο): η πλατιά της καλλιέργεια, αλλά κυρίως η αμεσότητα, η ζεστασιά και η επαφή που ξέρει να δημιουργεί με το κοινό, την έκαναν ιδιαίτερα δημοφιλή στο πανελλήνιο, ενώ η εκπομπή σημείωσε μεγάλο ποσοστό τηλεθέασης.
Το 1992-93 είχε μια προσωπική εκπομπή στο Νew Channel , με τίτλο Οι επισκέπτες της νύχτας, στην οποία υποδεχόταν προσωπικούς της φίλους, επώνυμους και μη, για μια ανεπιτήδευτη και απρογραμμάτιστη κουβεντούλα στο σαλόνι του σπιτιού της. Το 1995-96 εμφανιζόταν μια φορά την εβδομάδα στον Πρωινό καφέ του ΑΝΤ 1. Στις αρχές του 1997 το Κανάλι 5 επιχείρησε να αναβιώσει την επιτυχία του Να η ευκαιρία συγκεντρώνοντας Σώκου, Κατσαρό, Ντάριο, μαζί με καινούργιους συνεργάτες, σε μια εβδομαδιαία εκπομπή παρουσίασης ταλέντων με τίτλο ΄Ονειρα στο φως , η οποία όμως δεν κράτησε πολύ. Σ' όλο αυτό το διάστημα, πολύ πυκνές ήταν και εξακολουθούν να είναι ώς τώρα (2008) οι εμφανίσεις της ως καλεσμένη σε διάφορες εκπομπές.
Μεταφράσεις
Ξέρει καλά γαλλικά, αγγλικά και ιταλικά. Έχει μεταφράσει πολλά βιβλία - μεταξύ άλλων Χάξλεϋ, Μπέργκμαν, Ασίμοφ και Στανισλάφ Λιέμ, αλλά και τη σειρά «Κόρτο Μαλτέζε» του Ούγκο Πρατ. Έχει μεταφράσει, επιμεληθεί και γενικώς συμπληρώσει (ειδικά το ανύπαρκτο κεφάλαιο περί ελληνικού σινεμά) το δίτομο έργο Κινηματογράφος του εκδοτικού οίκου Πάπυρος-Λαρούς. Έχει μια ιδιαίτερη αγάπη στην επιστημονική φαντασία:
Στις αρχές του 1960 η Ροζίτα Σώκου, η οποία μέχρι τότε έστελνε συνεργασίες στην Εκλογή από την Ρώμη, επιστρέφει στην Αθήνα και αρχίζει να συνεργάζεται στενότερα με την Ελένη Βλάχου, η οποία, την εποχή εκείνη, ετοιμάζεται να εγκαινιάσει τις εκδόσεις "Γαλαξίας" (η πρώτη σχετική με τον νέο εκδοτικό οίκο διαφήμιση δημοσιεύεται στο οπισθόφυλλο της Εκλογής #194, 20-11-1960) και να εκδόσει την Μεσημβρινή (Οκτώβριος 1961). Η επίδραση της, ιταλόφωνης και αγγλόφωνης κυρίως, καθώς και φανατικής οπαδού της επιστημονικής φαντασίας, Ρ. Σώκου είναι εμφανής στην επιλογή των διηγημάτων της Εκλογής: υπάρχει μια στροφή σε πιο hard sf κείμενα (τα οποία, παρεμπιπτόντως, δεν έχουν δημοσιευθεί στο γαλλικό fiction). Μερικά από τα διηγήματα αυτά, μαζί με άλλα που έχουν δημοσιευθεί παλαιότερα στην Εκλογή, θα εκδοθούν στον τόμο Φανταστικά Διηγήματα, Γαλαξίας, 1961, στην συγκρότηση του οποίου σημαντικό ρόλο έπαιξε η Σώκου.
Αγάπη που δεν πέρασε με τα χρόνια, αφού ακόμη το 1981 τη βρίσκουμε να προλογίζει τον τόμο κόμικς "Flash Gordon Ο Τύρανος του Μόνγκο"
Θέατρο - Μονογραφίες
Από το 1974 άρχισε η ενασχόλησή της με το θέατρο, γράφοντας Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέϋ και διασκευάζοντας το Λέντς για το Θέατρο Έρευνας. Αργότερα μετέφρασε το Σοκ του Σαμ Σέππαρντ και το Με θέα τη θάλασσα του Έντουαρντ Άλμπι που ανέβηκαν (το 1995 και '96 αντίστοιχα) στο θέατρο του Γιώργου Μεσσάλα. Συνεργάστηκε με την κόρη της στη μετάφραση του έργου της Μάντζουλα Παντμανάμπαν Συγκομιδή που πήρε το 1ο βραβείο στο Διεθνή Διαγωνισμό Θεάτρου του Ιδρύματος Α. Ωνάσης (1998) και της Ιεζάβελ του Ζαν Ανούιγ που ανέβασε ο θίασος Τζένης Ρουσσέα στις αρχές του 1999. Το 1999-2000 ξαναπαρουσιάστηκε το Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέϋ, αυτή τη φορά από το θίασο του Στράτου Τζώρτζογλου.
Έχει γράψει και δημοσιεύσει μονογραφίες για πρωταγωνιστές στο χώρο της τέχνης: (Νουρέγεφ {1983), Αναστάσιος{1985}, Νουρέγεφ-όπως τον γνώρισα (2003))Ο Μάριος κι εγώ (2005),για τον τραγουδιστή/ηθοποιό Μάριο Φραγκούλη. Επίσης το θεατρικό έργο Quai Voltaire (1991), εμπνευσμένο από τη ζωή της στο Παρίσι κοντά στο Νουρέγεφ. Ετοιμάζει (2010), με τη συνεργασία της κόρης της, την αυτοβιογραφία της με τίτλο "Οι άντρες της ζωής μου - και μερικές γυναίκες".
Από το φθινόπωρο του 2006 διδάσκει Ιστορία Θεάτρου στη δραματική σχολή "Μέλισσα" της Έλντας Πανοπούλου.
Έχει τιμηθεί από τη Γαλλική Κυβέρνηση με το παράσημο Ιππότης του Τάγματος Γραμμάτων και Τεχνών (Chevalier de l' Ordre des Arts et des Lettres) για τις υπηρεσίες της στον κινηματογράφο (1986)και από το Ίδρυμα Μπότση (1988) γιά την προσφορά της στη δημοσιογραφία γενικότερα. Το Μάρτιο του 2009 τιμήθηκε από την ΕΣΗΕΑ, μαζί με πέντε άλλες γυναίκες δημοσιογράφους, "για την καταξιωμένη δημοσιογραφική της πορεία, το επαγγελματικό ήθος της και την προσφορά της στον κλάδο
Το Νοέμβριο του 2009 βραβεύτηκε στην τιμητική εκδήλωση «Από το 1 στο 50: Το 50ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης συναντά την 1η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου», η οποία έγινε την Τρίτη 17 Νοεμβρίου, στo Ολύμπιον, στο πλαίσιο της 50ης επετειακής διοργάνωσης, ανάμεσα σε άλλα πρόσωπα που σηματοδότησαν την ίδρυση και την εξέλιξη του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ζει στην Αθήνα. Από την κόρη της Ιρένε Μαραντέϊ έχει δύο εγγόνια, τον Τανκρέντι- Εμίλιο (1993) και τη Λαβίνια-Φαρίντα (1997).
ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ
MME
Εφημερίδες:
Οι Καιροί (1948-50)
Ανεξαρτησία (1949)
Βραδυνή (1949-1955)
Athens News (1952--1960)
Καθημερινή (1953-1957 και 1960-1967, 1974-1987)
Μεσημβρινή (1961-1965)
Ακρόπολις (1969- ?)
Απογευματινή (1970-2005)
Έθνος της Κυριακής
Κόσμος του Επενδυτή
Περιοδικά:
Χόλλυγουντ (1946)
Εικόνες(1953-1957 και 1961-1967)
Εκλογή 1955 -1961
Επίκαιρα (1967)
Πρώτο (1967-68)
Παιδί και Νέοι Γονείς
Τηλέραμα (1984-2005)
καθώς και μεμονωμένες συνεργασίες σε πολλά άλλα
Τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές
Ραδιόφωνο:
"Λίθοι και κέραμοι" - με τον Κώστα Φέρρη
"Επισκέπτες της νύχτας" - με διάφορους καλεσμένους
Τηλεόραση:
"Να η ευκαιρία" (1977-1983) μέλος της κριτικής επιτροπής
"Όνειρα στο φως: Να η ευκαιρία, νέα εκδοχή" 1997 στο Κανάλι 5
"Οι επισκέπτες της νύχτας" (1992-1993) New Channel
καθώς και αμέτρητες συμμετοχές ως καλεσμένη σε διάφορες εκπομπές
"Μουσική βραδιά" (1976) καλεσμένη
"Βραδιά επιθεώρησης" (1984) - 5 επεισόδια της σειράς του Γιώργου Λαζαρίδη
"Πρωινός καφές" (προσκεκλημένη, μια φορά την εβδομάδα) (1995-1996) ANT1
κ.ά.
Κινηματογράφος
Προς την ελευθερία (του Χάρη Παπαδόπουλου) 1996
Μεταφράσεις
Βιβλία και κόμικς:
Mary Shelley: "Φρανκενσταϊν"
Bergman: Η τριλογία της σιωπής (3 σενάρια) εκδ. Γαλαξίας
Bergman:“Αγριοφράουλες”-“Η έβδομη σφραγίδα” εκδ. Γαλαξίας, ανατύπωση εκδ. Ερμίας (1978), ISBN 960-216-039-X
Aldous Huxley: Ο μεγαλοφυής και η θεά εκδ. Γαλαξίας, ανατύπωση εκδ. Ερμίας (1989)
Stanislaw Lem: Κυβεριάδα (1979) εκδ. Κάκτος
Heinlein: Το διπλό αστέρι (1972), εκδ. Πάπυρος Press
Stanislaw Lem: Σολάρις (1961) εκδ. Καστανιώτη
Isaac Asimov: Εγώ το ρομπότ εκδ. Γαλαξίας
Φανταστικά διηγήματα (ανθολογία επιστημονικής φαντασίας) εκδ. Γαλαξίας, 1961
Chanel η μοναχική, εκδ. Γαλαξίας
Charensol: Ιστορία του κινηματογράφου (με δικές της προσθήκες) εκδ. Πάπυρος-Larousse
Corto Maltese (αρκετοί τίτλοι) εκδ. Μαμούθ Κόμικς
Θέατρο:
Σόκ - του Sam Shepard 1995
Θαλασσινή Θέα - του Edward Albee 1996
Συγκομιδή - της Manjula Padmanabhan (με την Ι. Μαραντέϊ) - 1988 Βραβείο Ιδρύματος Ωνάση
Ιεζαβέλ - του Jean Anouilh (με την Ι. Μαραντέϊ)- 1999 θέατρο «Σταθμός» Σκηνοθεσία: Κοραής Δαμάτης Με τη Τζένη Ρουσσέα
Θεατρικές διασκευές
Lenz, από τη νουβέλλα του Georg Büchner (για το Θέατρο Έρευνας του Δημήτρη Ποταμίτη)
Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ - από τη νουβέλλα του Oscar Wilde, 1977, (για το Θέατρο Έρευνας του Δημήτρη Ποταμίτη). Παρουσιάστηκε και το 2000 από το Στράτο Τζώρτζογλου.
Συγγραφικό έργο
Το εγκεφαλόποδο – διήγημα επιστημονικής φαντασίας, πρωτοεκδόθηκε στο περιοδικό “Italia domani” (Ρώμη, 1960) και, στα ελληνικά, στο περιοδικό "Εκλογή" τεύχος 183 (19-6-1960)
Νουρέγεφ - βιβλίο για τη γνωριμία της με το διάσημο χορευτή/χορογράφο, εκδ. Κάκτος 1982
Αναστάσιος - πορτραίτο του χορευτή Αναστάσιου Βιτώρου, εκδ. Κάκτος, 1985
Νουρέγεφ- όπως τον γνώρισα - ολοκληρωμένη εκδοχή, πλήρης βιογραφία, με τη συνεργασία της Ιρένε Μαραντέϊ. Εκδ. Κάκτος, 2003
Quai Voltaire - θεατρικό έργο, εκδ. Χατζηνικολή, 1990-91
Ο Μάριος και γω Eκδ. Καστανιώτης, 2005
De Siris