Ευάγγελος Λεμπέσης
Ο Ευάγγελος Λεμπέσης, κοινωνιολόγος, φιλόσοφος, δημοσιογράφος και
στοχαστής, γεννήθηκε το 1904 στο Μύτικα της Χαλκίδας και πέθανε, από υπερτασική
εγκεφαλοπάθεια, στις 16 Μαΐου 1968 στην Αθήνα. Από το 1946 ήταν παντρεμένος με
την Κλειώ Τσαλίκη.
Βιογραφία
Γονείς του ήταν ο Βασίλειος και η Παναγιώτα Λεμπέση. Τελείωσε το Γυμνάσιο
στην Αθήνα και το 1920 βρέθηκε στη Γερμανία, όπου στο πανεπιστήμιο της
Φραγκφούρτης, σπούδασε για 6 ½ περίπου χρόνια, πολιτικές, οικονομικές και
κοινωνικές επιστήμες. Στη συνέχεια στο πλαίσιο των σπουδών του βρέθηκε στο
Παρίσι για δύο χρόνια, και την Ιταλία για 1 ½ χρόνο.
Όπως γράφει ο ίδιος στο αυτοβιογραφικό του σημείωμα, στη Γερμανία σπούδασε
Κοινωνιολογία και υπέβαλε τη διδακτορική του διατριβή στον καθηγητή του Franz Oppenheimer. Πλήν της
κοινωνιολογίας παρακολούθησε μαθήματα Φιλοσοφίας, Ψυχολογίας, Πολιτικής
Οικονομίας, Δημοσιονομίας, Αρχών Δημοσίου, Συνταγματικού, Διοικητικού και
Διεθνούς Δικαίου, Ανθρωπολογίας, Εθνολογίας, Κοινωνικής Πολιτικής, Αγροτικής
Οικονομίας, Πολιτική και Επιστημονικής Δημοσιογραφίας.
Ασχολήθηκε ακόμη με Ιστορία της Τέχνης, Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία, Ποίηση,
Κριτική, Ευρωπαϊκή Δημοσιογραφία και ήταν επίσης πτυχιούχος Πολιτικών και
Οικονομικών Επιστημών...
Το 1931 επέστρεψε στην Ελλάδα και έγινε Καθηγητής Κοινωνιολογίας στην
Πάντειο Σχολή Πολιτικών Επιστημών και το 1955 σε Σχολή Επαγγελματικού
Προσανατολισμού.
Το 1945 κυκλοφόρησε για 4 μόνο μήνες την περιοδική έκδοση , «Κοινωνιολογική
Επιθεώρηση», με ιδιαίτερα υψηλή ποιότητα ύλης και ομάδα κορυφαίων αρθρογράφων
και συνεργατών, τα τεύχη της οποίας εξέδωσαν σε φωτογραφική ανατύπωση το
χειμώνα του 2004-2005 οι εκδόσεις «Παπαζήση».
Την περίοδο 1946-1947 ήταν Διευθυντής Τύπου και το 1948 σχολιαστής του
Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών. Από το 1938 υπηρέτησε ως διευθυντής της Υπηρεσίας
Μελετών στην Αγροτική Τράπεζα, θέση που διατήρησε ως το 1958, ενώ από το 1954
έως το 1956 ήταν διευθυντής στη Γενική Διεύθυνση Τύπου, του Υπουργείου
Προεδρίας της Κυβερνήσεως. Από το 1931 έως το 1935 εργάστηκε ως αρθρογράφος του
περιοδικού «Οικονομικός Ταχυδρόμος» και το 1938 ως διευθυντής Σύνταξης του
περιοδικού «Εργασία», Το 1962 υπέβαλλε στην Αθήνα τη διδακτορική του διατριβή
με θέμα «Συμβολή στην Κοινωνιολογία του Ελληνισμού».
Αξία του έργου του
Θεωρείται πρωτοπόρος κοινωνικός μελετητής, ο οποίος παραμένει παντελώς άγνωστος
στη σύγχρονη Ελλάδα. Το γνωστότερο από τα βιβλία του, αν και εξαφανισμένο, το
δοκίμιο «Η Επαναστατημένη Μάζα και η Τεράστια Σημασία των Βλακών εν των
Συγχρόνω Βίω», δημοσιεύτηκε ως μελέτη, στον νομικό έντυπο «Εφημερίς Ελλήνων
Νομικών» τον Σεπτέμβριο 1941, αποτελεί ψυχανάλυση της νεοελληνικής
πραγματικότητας, και στο οποίο κυριαρχεί η έννοια της αξιοκρατίας και η θέση
ότι πρέπει να κυβερνούν οι άριστοι, το οποίο όμως δεν συμβαίνει καθώς οι βλάκες
χρησιμοποιούν αθέμιτα μέσα.
Στο έργο του διατυπώνει θέσεις αντιδημοφιλείς και προκλητικές, δεν
κολακεύει τις μάζες και υπερασπίζεται με τιμιότητα τις απόψεις του. Η γραφή του
είναι ελκυστική και πολεμική, ενώ η σκέψη του έχει οργάνωση, μέθοδο και
τεκμηρίωση.
Αναλύει το θέμα στις απόκρυφες πτυχές του και καταγγέλλει την ανυπαρξία
αξιοκρατίας στο δημόσιο, θεωρώντας τις συνασπισμένες κλίκες των βλακών,
παθογενή συμπτώματα και αιτίες της αναξιοκρατίας. Πιστεύει ότι η έλλειψη
αξιοκρατίας είναι αιτία δεινών όπως η δημόσια κακοδιαχείριση, η απληστία, η
πολιτική παρακμή, η δημαγωγία, οι πελατειακές σχέσεις, ο εργατοπατερισμός και η
γραφειοκρατία.
Με τον όρο «βλάκας» εννοεί αυτόν ο οποίος δεν μπορεί να κατανοήσει ιδέες
και δεν τον ορίζει με βάση την οικονομική κατάσταση, την μόρφωση ή την
κοινωνική τάξη, αλλά με βάση την κοινωνική τους ανέλιξη και τους διακρίνει σε
δυο κατηγορίες, αυτούς που βρίσκονται στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα και οι
οποίοι αδυνατούν να ανέλθουν, το προλεταριάτο, για τους οποίους θεωρεί ότι
καταπιέζονται ψυχικά όταν σκέπτονται την αδυναμία τους, με αποτέλεσμα όταν οι
συνθήκες το επιτρέπουν να μετατρέπονται σε χειραγωγούμενη επαναστατική μάζα ή,
κατά τον Λε Μπόν, σε εγκληματικό όχλο, και στους πλέον επικίνδυνους για τον
κοινωνικό ιστό, όσους κατέχουν ανάξια υψηλές θέσεις στην κοινωνία και πρόκειται
για ανθρώπους χαμηλής αλλά και ανώτερης μόρφωσης, με φοβερές εσωτερικές
ανασφάλειες οι οποίοι θέλουν να κυβερνούν με κάθε τρόπο και παράλληλα
διακατέχονται από πανικό μην περιέλθουν στο προλεταριάτο.
Εργογραφία
Ποίηση
Με το φιλολογικό ψευδώνυμο Π. Θνητός, δημοσίευσε την ποιητική συλλογή
«Ελεύθεροι ξερριζωμένοι».
Βιβλία
«Κριτική της Κοινής Γνώμης», το 1929,
«Συστηματική Κοινωνιολογία - λιθογραφημένες παραδόσεις» το 1931,
«Το πρόβλημα της καπιταλιστικής συγκεντρώσεως εν τη Αγροτική Οικονομία» το
1931,
«Η τεραστία κοινωνική σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω», το 1942,
«Κοινωνιολογία του Τύπου», το 1944,
«Τι είναι και τι θέλει ο Μαρξισμός», το 1948,
«Η Επαναστατική Μάζα», το 1950,
«Μαρξισμός - Ανάλυση και κριτική», το 1954-55,
«Κομμουνισμός - Ανάλυση και κριτική», το 1957,
«Μύθος και Πραγματικότης της Αστικής Κοινωνίας», το 1963,
«Μονοπωλιακός Καπιταλισμός», το 1972,
«Μονοπωλιακός Συνδικαλισμός», το 1973.
Ανέκδοτα έργα
«Συμβολή εις την Κοινωνιολογίαν του Ελληνισμού», Frankfurt am Mein, το 1927, ανέκδοτη
διδακτορική διατριβή,
«Περί Φιλελευθερισμού και Παρεμβατισμού και άλλων τινών»,
«Κομμουνισμός: Θεωρία και Πράξη», παραδόσεις στη Ναυτική Σχολή Πολέμου, το
1960.
Άρθρα
Έτος 1935
«Η πράξις του κ. Βενιζέλου», «Περί ομαλότητος και εθνικής ενότητος», «Αι
δύο Ελλάδες», «Η πολιτική μόρφωσις των Ελλήνων», «Ο Βενιζελισμός και η
Δημοκρατία».
Έτος 1936
«Αι Βαλκανικαί Διασκέψεις». «Π. Τσαλδάρης», «Βενιζελισμός και Αριστερισμός
Α΄ και Β΄», «Το οικονομικόν μέλλον της χώρας», «Κων/νος Δεμερτζής», «Αι
βαλκανικαί διασκέψεις», «Το πνεύμα των Ολυμπιάδων», «Ο δημοτικισμός ως
ιδεολογία και ως κόμμα», «Ο Ζαϊμης», «Γρηγόριος Ξενόπουλος», «Κοινωνία και
Κράτος», «Το πρόβλημα «Κονδύλης» - Η ένοπλος περίοδος του Αντιβενιζελισμού», «Η
διάλυσις των πολιτικών παρατάξεων».
Μονογραφίες
Βενιζέλος,
Αντι-Βενιζέλος
Ζαχαρίας Παπαντωνίου.
Συνεργάστηκε με περισσότερα από 25 περιοδικά, ανάμεσα στα οποία η «Νέα
Εστία», ο «Ταχυδρόμος», τα «Πολιτικά Θέματα», η «Βιομηχανική Επιθεώρησις» και η
«Εφημερίς Ελλήνων Νομικών», δημοσίευσε περισσότερες από πενήντα μελέτες, ενώ ως
συνεργάτης «Π.Θνητός» δημοσίευσε θεατρικές κριτικές στην εφημερίδα «Ν. Ημέρα».
Χαρακτηριστική είναι η κριτική του για την παράσταση «Κυρία με τας Καμελίας»,
με την οποία κατακεραυνώνει τον θίασο, για το αποτέλεσμα.
Πολιτικό μνημόσυνο
Στις 10 Μαΐου 1988 έγινε πολιτικό μνημόσυνο αφιερωμένο στο έργο του και οι
ομιλητές αναφέρθηκαν σε αυτόν χαρακτηρίζοντας τον «Πρωτοπόρο ορθολογιστικής
σκέψης» ο Γεράσιμος Αποστολάτος, «Ένας ανένταχτος, «αταξικός»......επίλεκτος,
ήταν…μια ζώσα επίκληση για κάθαρση, προς όλα τα ρωμαλέα, τα υγιά, τα άξια
στοιχεία...» ο Μάριος Ραφαήλ, ενώ ο Παναγιώτης Φωτέας είπε ότι «Άρθρωσε τον
ευγενή λόγο του ......μαχητικά, ίσως και επιθετικά, χωρίς συμβιβασμούς,
προσπαθώντας και…..να υπογραμμίζει τις ιδέες του. Διείδε προφητικά τις
αποσυνθετικές εστίες της ελληνικής δημόσιας ζωής...»
De Siris