Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας
Ο Αγαμέμνων (Μένιος) Κουτσόγιωργας του Ιωάννου γεννήθηκε το 1922 και πέθανε
στις 18 Απριλίου 1991, υπήρξε δικηγόρος, Βουλευτής, κορυφαίος Υπουργός σε όλες
τις κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ 1981-1989, και Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης. (1985-1989)
Βιογραφικό
Γεννήθηκε στο χωριό Ροδινή του Νομού Αχαΐας το Μάιο του 1922. Σπούδασε στη
Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και έκανε μεταπτυχιακές νομικές σπουδές
στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Ανέπτυξε σημαντική δραστηριότητα ως δικηγόρος
Αθηνών επί τριακονταετία με πολλές υποθέσεις στα ανώτατα διοικητικά και αστικά
δικαστήρια. Έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση κατά το διάστημα 1940-44
(οργάνωση Όμηρος), κατά τη διάρκεια της οποίας συνελήφθη από τις Ιταλικές αρχές
κατοχής και φυλακίστηκε στα στρατόπεδα Καλαβρύτων και Χαζίλι Πατρών.
Υπήρξε πολιτικός φίλος και προσωπικός δικηγόρος του Γεωργίου Παπανδρέου από
τη δεκαετία του '50 και Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Προεδρίας το
1963-1965, στις κυβερνήσεις του. Είχε την απόλυτη εμπιστοσύνη της οικογένειας
Παπανδρέου και ήταν συνήγορος υπεράσπισης του Ανδρέα Γ. Παπανδρέου κατά την
δίκη της υπόθεσης Ασπίδα. Όταν πέθανε ο "Γέρος της Δημοκρατίας", ήταν
εκτελεστής της διαθήκης του. Κατά την δικτατορία 1967-74 ανέπτυξε έντονη
αντιστασιακή δραστηριότητα (ιδρυτικό μέλος της οργάνωσης ΔΕΚΑ), συνελήφθη τον
Οκτώβριο του 1967 μετά την ανακάλυψη όπλων και πομπών στο σπίτι του και
φυλακίστηκε στην Τρίπολη. Στενός πολιτικός συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου
κατά την ίδια περίοδο, συνελήφθη πάλι το 1970 από την ΕΣΑ μαζί με άλλες
προσωπικότητες από τον χώρο της Ένωσης Κέντρου. Ανακρίθηκε και φυλακίσθηκε στο
ΕΑΤ-ΕΣΑ και ύστερα στον Κορυδαλλό. Ιδρυτικό μέλος της Νέας Κίνησης Δικηγόρων
Αθηνών, διετέλεσε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Δικηγορικού Συλλόγου
Αθηνών. Ο Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας ήταν παντρεμένος με την Αλίκη Κουτσόγιωργα με
την οποία απέκτησε τρία παιδιά.
Ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ, εκλεγόταν Βουλευτής (ΠΑΣΟΚ) Αχαΐας συνεχώς από το
1974 ως το 1989. Υπουργός Προεδρίας Κυβέρνησης 1981-84, Εσωτερικών και Δημόσιας
Τάξης 1984-87, Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Δικαιοσύνης με ευθύνη
επίβλεψης και συντονισμού κυβερνητικού έργου στον εσωτερικό τομέα, 1985-89,
Υπουργός Προεδρίας Κυβέρνησης 1988-89. Πολλές φορές προσωρινός αναπληρωτής κωλυομένων
συναδέλφων του. Τον Σεπτέμβριο 1988 κατά την διάρκεια της παραμονής του
πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου στο νοσοκομείο Χέρφιλντ, τον αντικατέστησε στα
εγκαίνια της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης όπου και εκφώνησε την καθιερωμένη
ομιλία.
Συγκαταλέγεται στη μεταπολεμική γενιά φιλελεύθερων κεντρογενών πολιτικών
που διεκδικούσαν τον πλήρη εκδημοκρατισμό της χώρας και τον περιορισμό των
ξένων επιρροών. Είχε ξεχωρίσει για την οξύτητα στις συγκρούσεις του με την
αντιπολίτευση και χαρακτηριστική έχει μείνει η φράση του στη Βουλή "δεν
δικαιούστε δια να ομιλείτε" την οποία απεύθεινε στον τότε αρχηγό της
αξιωματικής αντιπολίτευσης Κωνσταντίνο Μητσοτάκη σχετικά με τα γεγονότα της
αποστασίας. Συνέβαλε αποφασιστικά κατά γενική ομολογία στην εκλογική νίκη του
ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 1985 ως γνήσιος εκφραστής, εκπρόσωπος αλλά και
εμπνευστής της στρατηγικής της πόλωσης και της έντονης αντιπαράθεσης ιδιαίτερα
με την παράταξη της ΝΔ αλλά και του ΚΚΕ.
Το έργο του
Ο Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας υπήρξε ένας οξυδερκής πολιτικός και αποτέλεσε ένα
από τα κύρια και βασικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ και των κυβερνήσεων μετά το
1981-1989. Αν και προερχόταν από τον παραδοσιακό Φιλελεύθερο-Κεντρώο χώρο, ήταν
το ίνδαλμα των οπαδών του ΠΑΣΟΚ: ξεχώριζε για την καταιγιστική αντιδεξιά
ρητορική του και τις πολιτικές του ικανότητες. Αυτός ήταν που οργάνωσε την
εκθρόνιση Καραμανλή το 1985, ενώ ήταν υπεύθυνος και για την εκκαθάριση του
κρατικού μηχανισμού ιδιαίτερα ως Υπουργός Εσωτερικών και Αντιπρόεδρος.
Ως Υπουργός Προεδρίας έθεσε το θεσμικό πλαίσιο για:
την εξυγίανση της δημόσιας διοίκησης με την κατάργηση του καθεστώτος της
πολυθεσίας και της πολυ-απασχόλησης στο δημόσιο τομέα και έθεσε ανώτατο όριο
απολαβών (ν. 1232/82) και την αποκατάσταση των διωχθέντων από το καθεστώς της
δικτατορίας.
κατήργησε την ΥΕΝΕΔ (ν. 1288/82).
εισήγαγε σύστημα προσλήψεων με κοινωνικά και ποιοτικά κριτήρια.
ρύθμισε τα συνδικαλιστικά δικαιώματα των δημοσίων υπαλλήλων με το άρθρο 30
του νόμου 1264.
Η θητεία του ως Υπουργού κατά την πρώτη τετραετία επισφραγίστηκε με τον ν.
1388/83 που αφορούσε την ίδρυση Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης στο πρότυπο
της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης της Γαλλίας (ΕΝΑ).
Ως Υπουργός Εσωτερικών εισηγήθηκε τον εκλογικό νόμο με βάση τον οποίο
διεξήχθησαν οι εκλογές του 1985 (εκλογικό σύστημα ενισχυμένης αναλογικής).
Εισηγήθηκε επίσης το νομοθέτημα για την οργάνωση της τοπικής αυτοδιοίκησης και
της περιφερειακής ανάπτυξης (ν. 1622/86) που προέβλεπε μεταξύ άλλων την
εθελοντική συνένωση κοινοτήτων σε Δήμους και απετέλεσε βάση για το σχέδιο
Καποδίστριας.
Ως Υπουργός Δικαιοσύνης έθεσε νέες βάσεις για την λειτουργία των
δικαστηρίων και το καθεστώς των δικαστικών λειτουργών.
Χειρισμός κρίσης επεισοδίων της 12ης επετείου του Πολυτεχνείου (1985).
Κατά την διάρκεια της θητείας του ως υπουργού Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης
ο Μένιος Κουτσόγιωργας χειρίστηκε την κρίση των επεισοδίων που προέκυψαν την
17η Νοεμβρίου 1985 κατά την περίοδο των εκδηλώσεων μνήμης για την 12η επέτειο
του Πολυτεχνείου εξ' αιτίας του θανάτου του 15χρονου Μιχάλη Καλτεζά από
πυροβολισμό αστυνομικού. Λίγη ώρα μετά το τραγικό γεγονός ομάδες νεαρών
συγκεντρώθηκαν στην περιοχή των Εξαρχείων και προέβησαν σε εκτεταμένα
επεισόδια, εμπρησμούς και συγκρούσεις με την αστυνομία. Αργά την νύχτα, οι
ταραξίες κατέφυγαν και κατέλαβαν το κτήριο του Χημείου του Πανεπιστημίου Αθηνών
στην οδό Σόλωνος το οποίο προστατευόταν από το Πανεπιστημιακό Άσυλο. Τις πρώτες
πρωινές ώρες αποφασίστηκε η άρση του Πανεπιστημιακού Ασύλου από τις Πρυτανικές
αρχές και την επιτροπή ασύλου. Ο Μένιος Κουτσόγιωργας ως αρμόδιος υπουργός
Δημόσιας Τάξης αποφάσισε την επιχείρηση εκκένωσης του Χημείου. Στη συνέχεια,
δυνάμεις της Αστυνομίας κατέλαβαν το Χημείο και συνέλαβαν αρκετούς από τους
καταληψίες δίνοντας έτσι τέλος στα επεισόδια. Λόγω του τραγικού θανάτου του
Μιχάλη Καλτεζά, ο Μένιος Κουτσόγιωργας υπέβαλε την παραίτηση του στον
πρωθυπουργό η οποία όμως δεν έγινε δεκτή.
Προεδρική Εκλογή 1985
Η συμβολή του Μένιου Κουτσόγιωργα θεωρήθηκε ότι ήταν καθοριστικής σημασίας
σχετικά με την απόφαση του Ανδρέα Παπανδρέου να μην προτείνει τον Κωνσταντίνο
Καραμανλή για επανεκλογή στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας στις Προεδρικές
εκλογές του 1985 και αντί αυτού να προτείνει τον Αεροπαγίτη Χρήστο Σαρτζετάκη,
διωγμένο από την δικτατορία και γνωστό από την υπόθεση Λαμπράκη. Η κυβέρνηση
Πασοκ (1981) βρισκόταν σε μια μορφή συγκατοίκησης με την Προεδρία Καραμανλή που
είχε εκλεχθεί από την προηγούμενη Βουλή (1980). Εκτιμάται ότι χωρίς αλλαγή στο
πρόσωπο του Προέδρου της Δημοκρατίας, η κυβέρνηση Παπανδρέου θα ήταν πολύ
δύσκολο να προχωρήσει στην αναθεώρηση του Συντάγματος 1985/86 η οποία αφαίρεσε
σημαντικές αρμοδιότητες από τον θεσμό της Προεδρίας της δημοκρατίας (διάλυση
της Βουλής, προκύρηξη εκλογών, εντολή σχηματισμού κυβέρνησης) οι οποίες
εκτιμήθηκαν εκείνη την εποχή ως υπερεξουσίες η <<βασιλικές>> για
θεσμό που δεν είχε άμεση λαϊκή εντολή.
Ειδικό δικαστήριο
Ο Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας δεν συμμετείχε στις βουλευτικές εκλογές του 1989
μετά από πρόταση της ΚΕ του ΠΑΣΟΚ και υπό το βάρος των κατηγοριών για την
υπόθεση της Τράπεζας Κρήτης. Μετά τις εκλογές του Ιουνίου 1989, έγινε κοινή
πρόταση παραπομπής του στο ειδικό δικαστήριο από το ΚΚΕ και τη ΝΔ για την
υπόθεση Κοσκωτά.
Οι κατηγορίες για τον Αγαμέμνονα Κουτσόγιωργα αφορούσαν παραβίαση του
άρθρου 2 του Ν.Δ. 802/71 επειδή δεν έλαβε μέτρα ελέγχου της Τράπεζας Κρήτης,
υπόθαλψη εγκληματία, παθητική δωροδοκία και αποδοχή προϊόντων εγκλήματος από
ιδιοτέλεια. Η πρόταση υπερψηφίστηκε τον Σεπτέμβριο του 1989 για τους Α.
Παπανδρέου, Α. Κουτσόγιωργα, Δ. Τσοβόλα και Γ. Πέτσο. Η παραπομπή του τέως
πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου και κορυφαίων υπουργών στο ειδικό δικαστήριο
αποτέλεσε αντικείμενο οξείας πολιτικής αντιπαράθεσης καθώς και έντονης
αμφισβήτησης από έγκριτους νομικούς όσο αφορούσε στη νομιμότητα της παραπομπής.
Όσο αφορά την ουσία του δικαστηρίου αμφισβητήθηκε έντονα κατά πόσο αυτό
πληρούσε τους κανόνες διεξαγωγής <<δίκαιης δίκης>> υπό την έννοια
ότι τελούσε κάτω από έντονες πολιτικές επιρροές. Χαρακτηριστικό είναι ότι
σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο που έγινε η δίκη τον ρόλο του δημόσιου κατηγόρου
και εισαγγελέα τελούσαν εν ενεργεία βουλευτές πολιτικοί αντίπαλοι των
κατηγορουμένων υπουργών και του πρωθυπουργού (Κατσαρός και Κωνσταντινίδης από
τη ΝΔ και Κωνσταντόπουλος από τον Συνασπισμό). Επίσης ο πρόεδρος του
δικαστηρίου ως ανώτατος δικαστικός είχε επιλεγεί ευθέως από την τότε πολιτική
ηγεσία και πάλι αντίπαλη προς του κατηγορούμενους. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο
τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και υπέρμαχος της διεξαγωγής της
δίκης σε συνέντευξη του 19 χρόνια μετά το δικαστήριο, στις 25 Οκτωβρίου 2010,
δήλωσε στην εκμπομπή Οι Νέοι Φάκελοι του δημοσιογράφου Αλέξη Παπαχελά στον
τηλεοπτικό σταθμό Σκαϊ, «εάν κουνούσα το μικρό μου δαχτυλάκι θα είχε δικαστεί ο
Ανδρέας.»
Τον Οκτώβριο του 1990 αποφασίστηκε από το τριμελές συμβούλιο του ειδικού
δικαστηρίου και τους βουλευτές κατήγορους η προφυλάκιση μόνο του Αγαμέμνονα
Κουτσόγιωργα ηλικίας τότε 68 ετών ως υπόπτου φυγής. Η απόφαση για την
προφυλάκιση πάρθηκε στο έντονα τεταμένο πολιτικά κλίμα της εποχής παρά την
κατάθεση ιατρικού φακέλου που τεκμηρίωνε την σοβαρή κατάσταση της υγείας του Α.
Κουτσόγιωργα καθώς και την ύπαρξη ανήκεστου βλάβης.
Τη Δευτέρα 11 Μαρτίου 1991 άρχισε η συνεδρίαση του ειδικού δικαστηρίου.
Στις 11 Απριλίου, δύο μόλις μήνες μετά, ο Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας κατέρευσε
μέσα στη δικαστική αίθουσα κατά την διάρκεια της συνεδρίασης και ενώ εξέταζε
ένα μάρτυρα. Μία εβδομάδα αργότερα, στις 18 Απριλίου 1991, ο Μένιος
Κουτσόγιωργας απεβίωσε. Κατά γενικό τεκμήριο, ο τραγικός χαμός του Μένιου
Κουτσόγιωργα επηρέασε την συνολική τροπή και έκβαση της δίκης μιας και η
μαρτυρία του θεωρείτο κρίσιμη για την αντικειμενική εκτίμηση της υπόθεσης της
Τράπεζας Κρήτης. Την κηδεία του παρακολούθησε πλήθος χιλιάδων ατόμων και πήρε
την μορφή μαζικής διαμαρτυρίας για την δίκη στο Ειδικό Δικαστήριο και την χρήση
αυτής για την εξυπηρέτηση κομματικών σκοπιμοτήτων.
Τιμές – Παράσημα
Γαλλική Δημοκρατία: Grande Officier de l’Ordre de National du Merite ( από Πρόεδρο Μιτεράν)
Πολωνία: Komandoria z Gwiazda Orderu
Zaslugi.
Πορτογαλική Δημοκρατία: Δίπλωμα του Μεγαλόσταυρου του Τάγματος του Πρίγκιπα
Ερρίκου.
Αυστριακή Δημοκρατία: Das Grosse Goldene Ehrenzeichen am Bande fur
Verdienste um die Republic Osterreich.
Αίγυπτος: Order of the Nile.
Κύπρος: Σταυρός Κυπριακής Δημοκρατίας.
Χρυσός Σταυρός Οικουμενικού Πατριαρχείου ( από Οικουμενικό Πατριάρχη
Δημήτριο).
Μετάλλιο Εθνικής Αντίστασης.
De Siris