Ουίλλιαμ Σαίξπηρ
Ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ γεννήθηκε στις 26 Απριλίου 1564 και πέθανε στις 23Απριλίου 1616, ήταν ένας από τους σπουδαιότερους ποιητές και θεατρικούς
συγγραφείς.
Θεωρείται μια από τις κορυφαίες μορφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Τα έργα
του έχουν μεταφραστεί στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου, ενώ τα θεατρικά του
παίζονται έως σήμερα, διατηρώντας αμείωτο το ενδιαφέρον. Ο Σαίξπηρ κατάφερε να
χειριστεί με απόλυτη δεξιοτεχνία τόσο την κωμωδία όσο και το δράμα και την
τραγωδία. Τα έργα του διαπνέονται από μία βαθειά κατανόηση της ανθρώπινης φύσης
και παραμένουν επίκαιρα. Η επίδραση του, ειδικότερα στην αγγλική λογοτεχνία,
θεωρείται τεράστια.
Βιογραφία
Πολλοί ιστορικοί συμφωνούν πως ο ηθοποιός, ποιητής και θεατρικός συγγραφέας
Ουίλλιαμ Σαίξπηρ αποτελεί πράγματι ένα και μοναδικό πρόσωπο, όπως πιστοποιούν
σημαντικά ιστορικά ευρήματα.
Ο Σαίξπηρ γεννήθηκε στην πόλη Stratford-upon-Avon (ή απλά Stratford) στις 26 Απριλίου 1564. Πατέρας του ήταν ο John Shakespeare, πετυχημένος έμπορος και μητέρα
του η Mary Arden, κόρη εύπορης
οικογένειας. Ο πατέρας του Σαίξπηρ, συμμετείχε για ένα διάστημα στις δημόσιες
υποθέσεις, ασκώντας καθήκοντα δημοτικού συμβούλου περίπου στα 1560, θέση που
αργότερα έχασε καθώς κατηγορήθηκε για παράνομο εμπόριο. Έχει επικρατήσει να
θεωρείται ως ημερομηνία γέννησης του Σαίξπηρ η 23η Απριλίου. Η ακριβής όμως
ημερομηνία παραμένει έως σήμερα άγνωστη. Η μόνη γνωστή πληροφορία που υπάρχει
σχετικά, είναι πως η βάφτισή του έγινε στις 26 Απριλίου όπως καταγράφεται στα
μητρώα εκκλησίας του Στράτφορντ. Επιπλέον είναι γνωστό πως την εποχή εκείνη, η
τελετή της βάφτισης γινόταν λίγες μόνο ημέρες μετά τη γέννηση.
Για την παιδική ηλικία του Σαίξπηρ ελάχιστα είναι γνωστά. Θεωρείται πιθανό
πως έλαβε την εκπαίδευσή του στο σχολείο του Στράτφορντ, όπου πρέπει να ήρθε σε
επαφή με την κλασική λογοτεχνία και τα λατινικά. Έχοντας μελετηρό χαρακτήρα, ο
Σαίξπηρ διάβαζε πολύ στα νεανικά του χρόνια, αν και δεν έγραφε πολύ. Κανένα
στοιχείο δεν μπορεί να πιστοποιήσει κατά πόσον η εκπαίδευσή του συνεχίστηκε
αργότερα.
Στις 28 Νοεμβρίου του 1582 ο Σαίξπηρ παντρεύτηκε την Anne Hathaway, οκτώ χρόνια μεγαλύτερή του και
ήδη τριών μηνών έγκυο όταν παντρεύτηκαν. Ο γάμος τους έγινε στο ναό Grafton κοντά στην πόλη του Statford. Μαζί απέκτησαν τρία παιδιά. Στις 26 Μαΐου του 1583 βαπτίστηκε η κόρη τους
Susanna ενώ στις 2 Φεβρουαρίου του 1585
καταγράφεται η βάπτιση των δύο δίδυμων παιδιών τους, του Χάμνετ και της Ιουδήθ.
Ο Σαίξπηρ κατά καιρούς υπέφερε πολύ από φτώχεια. Μολοταύτα είχε τις
φιλοδοξίες του και ήλπιζε. Το 1587 πήγε στο Λονδίνο για να προσπαθήσει να
καλυτερέψει την οικονομική του κατάσταση. Διαφορετικές εκτιμήσεις κάνουν λόγο
για φυγή του από το Statford με την κατηγορία κλοπής
ή για συνεχείς μετακινήσεις του στη χώρα με την ιδιότητα του δασκάλου.
Στο Λονδίνο, ο Σαίξπηρ έδειξε ενδιαφέρον για το θέατρο. Επειδή δεν είχε τα
μέσα να πληρώνει για τα εισιτήρια, προσπαθούσε να κερδίζει χρήματα κρατώντας τα
άλογα των θεατών του θεάτρου. Αργότερα έγινε ηθοποιός, και αφού απέκτησε αρκετή
πείρα, άρχισε να βοηθά θεατρικούς συγγραφείς στο γράψιμο των χειρογράφων. Με το
ανέβασμα του πρώτου του έργου "Αγάπης Αγώνας Άγονος", περί τα 1590,
άρχισε τη σταδιοδρομία του.
Το 1594 ο Σαίξπηρ εμφανίζεται να συμμετέχει στη θεατρική ομάδα Lord Chamberlain's Men, η οποία χρηματοδοτείται από τον λόρδο Chamberlain. Ο θίασος αυτός θεωρείται πως είχε σημαντική
αναγνώριση καθώς το 1603 ο νέος μονάρχης, James I,
συνέχισε να τον συντηρεί οικονομικά αφού μετονομάστηκε σε King's Men.
Ο Σαίξπηρ συμμετείχε ως ηθοποιός και θεατρικός συγγραφέας.
Αρκετά νομικά έγγραφα της εποχής που διασώζονται πιστοποιούν πως στη
διάρκεια αυτής της περιόδου ο Σαίξπηρ κέρδισε αρκετά χρήματα. Αναφέρονται
χαρακτηριστικά η απόκτηση του σπιτιού του (New Place) στο Στράτφορντ, το 1597, το οποίο ήταν το δεύτερο
μεγαλύτερο σπίτι στην περιοχή καθώς και η αγορά έκτασης στο Blackfriars του Λονδίνου. Παράλληλα φέρεται ως συνιδιοκτήτης
του θεάτρου Globe στο Λονδίνο. Την ίδια περίοδο
θεωρείται πως είναι γραμμένα μερικά από τα πιο γνωστά του έργα, μεταξύ των οποίων
οι τραγωδίες Αντώνιος και Κλεοπάτρα, Ιούλιος Καίσαρ, Άμλετ, Βασιλιάς Ληρ,
Μακβεθ και Οθέλλος.
Τα πρώτα σονέτα του Σαίξπηρ δημοσιεύτηκαν το 1609, αν και γράφτηκαν λίγα
χρόνια νωρίτερα και αποτελούσαν ως επί το πλείστον ερωτικά ποιήματα. Τα
τελευταία οκτώ χρόνια της ζωής του καταγράφονται μόλις τέσσερα θεατρικά του
έργα εκ των οποίων το τελευταίο είναι ο Ερρίκος ο Η' , του 1613. Μετά το 1613,
ο Σαίξπηρ διέκοψε τη συγγραφή και αποσύρθηκε σε ένα ωραίο καινούργιο σπίτι του Stratford. Όμως πρόλαβε να αφήσει πίσω του ένα εντυπωσιακό
αριθμό έργων. Πέθανε στις 23 Απριλίου του 1616 και ο τάφος του βρίσκεται στο
ιερό της εκκλησίας της Αγίας Τριάδας του Statford. Ο ενταφιασμός του στο
ιερό ήταν μια ιδιαίτερη τιμή που του έγινε όμως όχι λόγω της συγγραφικής του ιδιότητας,
αλλά διότι είχε εξαγοράσει ένα μερίδιο της εκκλησίας έναντι 440 λιρών, ποσού
σημαντικό για την εποχή. Στον τάφο του Σαίξπηρ τοποθετήθηκε έπειτα από δική του
επιθυμία η παρακάτω επιγραφή:
Good friend, for Jesus'
sake forbear,
To dig the dust enclosed
here
Blest be the man that
spares these stones,
But cursed be he that
moves my bones.
και σε ελεύθερη μετάφραση:
Καλέ φίλε, στο όνομα του Θεού συγκρατήσου,
Στο να σκάψεις τη σκόνη που εσωκλείεται εδώ.
Ευλογημένος όποιος ήσυχες αφήσει αυτές τις πέτρες,
Καταραμένος όμως όποιος ανακινήσει τα κόκκαλα μου.
Σχετικά με την επιγραφή αυτή, καλλιεργήθηκε ένας μύθος σύμφωνα με τον
οποίο, αδημοσίευτα έργα του Σαίξπηρ πιθανόν να βρίσκονται εντός του τάφου.
Μέχρι σήμερα δεν έχει αποπειραθεί να διαπιστωθεί η αλήθεια αυτής της υπόθεσης.
Το πρόβλημα της ταυτότητας του Σαίξπηρ
Τα τελευταία χρόνια, συγγραφείς όπως ο Ουώλτ Ουίτμαν, ο Μαρκ Τουέην ή ο
Χένρυ Τζέημς, αλλά και προσωπικότητες όπως ο Σίγκμουντ Φρόυντ εξέφρασαν τη
δυσπιστία τους σχετικά με την υπόθεση πως ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ του Statford ταυτίζεται με τον συγγραφέα που έδωσε τα σαιξπηρικά
έργα. Ο σκεπτικισμός αυτός στηρίζεται σε διάφορες ενδείξεις μεταξύ των οποίων η
απουσία κάποιου
βιβλίου ή χειρόγραφου έργου στην - κατά τα άλλα λεπτομερή - διαθήκη του.
Πολλοί αποδίδουν αυτήν την διαφωνία στην γενική έλλειψη και ασάφεια γύρω
από πολλά ιστορικά στοιχεία της περιόδου κατά την οποία έζησε ο Σαίξπηρ.
Ακόμη και το πορτραίτο του στην εθνική πινακοθήκη (National Portrait Gallery) του Λονδίνου αμφισβητείται έντονα πως απεικονίζει πράγματι τον Σαίξπηρ
ενώ και ένα δεύτερο διάσημο πορτραίτο του αποδείχθηκε με την βοήθεια χημικής
ανάλυσης ότι στην πραγματικότητα δημιουργήθηκε τον 19ο αιώνα. Ορισμένοι
μελετητές του έργου που αποδίδεται στον Σαίξπηρ, θεωρούν πως ένα μέρος του
πιθανά ανήκει σε άλλους συγγραφείς, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται συχνά ο
Φράνσις Μπέηκον, ο Κρίστοφερ Μάρλοου καθώς και ο 6ος κόμης του Derby William Stanely. Ο Edward de Vere, 17ος κόμης της Οξφόρδης, θεωρείται επίσης ένας από τους
πιθανούς συγγραφείς κάποοιων έργων που αποδίδονται στον Σαίξπηρ. Ιστορικά
στοιχεία γύρω από την ύπαρξη του κόμη de Vere έγιναν γνωστά περίπου το 1920 και αρκετοί πιστεύουν πως τα γεγονότα της
ζωής του εμφανίζουν ομοιότητες με καταστάσεις που αποτυπώνονται και στο έργο
του Σαίξπηρ.
Η πλειοψηφία των ακαδημαϊκών μελετητών δεν δέχεται τις παραπάνω εκτιμήσεις,
ωστόσο θεωρεί πιθανό το ενδεχόμενο ο Σαίξπηρ να μην αποτελεί και τον μοναδικό
συγγραφέα των έργων του, δεδομένου ότι την εποχή εκείνη πολλοί δραματουργοί και
θεατρικοί συγγραφείς συνεργάζονταν στενά μεταξύ τους.
Έργο
Η γνώση της ανθρώπινης φύσης, το πλούσιο λεξιλόγιό του και η βαθειά
αντίληψη της δραματικής τέχνης, έδωσαν την ικανότητα στον Σαίξπηρ να γράψει
θεατρικά έργα που είναι εξίσου επίκαιρα και συγκινητικά όπως και στην εποχή που
γράφτηκαν. Τα ιστορικά του δράματα δίνουν μια διαυγή εικόνα της Αγγλικής
ιστορίας. Οι κωμωδίες του εκτείνονται από τη γελωτοποιία του Πακ στο Όνειρο
Θερινής Νυκτός, ως το πιο λεπτό χιούμορ των έργων του που περιγράφουν τα ήθη
της εποχής. Χρησιμοποίησε τη βαθειά του δραματική αντίληψη στις μεγάλες του
τραγωδίες, όπως ο "Άμλετ", ο "Οθέλος", "Μάκβεθ"
και "Βασιλιάς Ληρ".
Τα έργα του Σαίξπηρ έχουν παιχτεί και παίζονται στα θέατρα όλου του κόσμου
συνεχώς από την πρώτη τους παράσταση, ενώ πολλά εξ αυτών έχουν μεταφερθεί και
στη μικρή και μεγάλη οθόνη. Η πρώτη έκδοση του πλήρους έργου του Ουίλλιαμ
Σαίξπηρ χρονολογείται στα 1623 και διατηρείται σήμερα στην βιβλιοθήκη του
Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Τα έργα του κατά παράδοση διακρίνονται σε τραγωδίες, κωμωδίες
και ιστορικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές από τις ακριβείς χρονολογίες των
έργων του Σαίξπηρ δεν είναι μέχρι σήμερα γνωστές.
Κωμωδίες
Η Κωμωδία των Παρεξηγήσεων, (έτος συγγραφής, περίπου 1592-1593)
Το Ημέρωμα της Στρίγγλας, (έτος συγγραφής, περίπου 1593-1594)
Οι Δύο Άρχοντες της Βερόνας, (έτος συγγραφής, περίπου 1593-1594)
Αγάπης Αγώνας Άγονος, (έτος συγγραφής, περίπου 1594-1595)
Όνειρο Θερινής Νυκτός, (έτος συγγραφής, περίπου 1595-1596)
Ο Έμπορος της Βενετίας, (έτος συγγραφής, περίπου 1596-1597)
Πολύ κακό για το τίποτα, (έτος συγγραφής, περίπου 1598-1599)
Όπως σας αρέσει, (έτος συγγραφής, περίπου 1599-1600)
Δωδέκατη νύχτα, (έτος συγγραφής, περίπου 1599-1600)
Οι Εύθυμες Κυράδες του Ουίντσορ, (έτος συγγραφής, περίπου 1600-1601)
Τέλος καλό, όλα καλά, (έτος συγγραφής, περίπου 1602-1603)
Με το ίδιο μέτρο, (έτος συγγραφής, περίπου 1604-1605)
Περικλής, (έτος συγγραφής, περίπου 1608-1609)
Το χειμωνιάτικο παραμύθι, (έτος συγγραφής, περίπου 1610-1611)
Η Τρικυμία (έτος συγγραφής, περίπου 1611-1612).
Η παραπάνω σειρά χρονικής περιόδου συγγραφής κάθε έργου είναι αυτή που
δημοσιεύθηκε στο ομώνυμο βιβλίο Σαίξπηρ του Ε.Κ. Chambers (1930) και που αναδημοσίευσε σε εδική έκδοση "Απαντα Σαίξπηρ" η
ελληνική εφημερίδα "Το Βήμα" (2009)
Ιστορικά έργα
Βασιλιάς Ιωάννης
Ριχάρδος ο Β'
Ερρίκος ο Δ' (πρώτο μέρος)
Ερρίκος ο Δ' (δυέτερο μέρος)
Ερρίκος ο Ε'
Ερρίκος ο Στ' (πρώτο μέρος)
Ερρίκος ο Στ' (δεύτερο μέρος)
Ερρίκος ο Στ' (τρίτο μέρος)
Ριχάρδος ο Γ'
Ερρίκος ο Η'
Τραγωδίες
Τρωίλος και Χρυσηίδα
Κοριολανός
Τίτος Ανδρόνικος
Ρωμαίος και Ιουλιέτα
Τίμων ο Αθηναίος
Ιούλιος Καίσαρας
Μάκβεθ
Άμλετ
Βασιλιάς Ληρ
Οθέλλος
Αντώνιος και Κλεοπάτρα
Κυμβελίνος (λογίζεται σήμερα ως κωμωδία)
Ποιήματα
Σονέτα
Αφροδίτη και Άδωνις (1592-1593)
Ο Βιασμός της Λουκρητίας (1594)
Ο Περιπαθής Προσκυνητής
Ο Φοίνικας κι η Τρυγόνα
Το Παράπονο ενός Εραστή
Χαμένα έργα
Αγάπης Αγώνας Γόνιμος
Καρδένιος
De Siris