Νικίειος Ειρήνη

Ειρήνη του Νικία 

Η ειρήνη του Νικία, γνωστή και ως Νικίειος ειρήνη είναι η συνθήκη μεταξύ Δηλιακής και Πελοποννησιακής Συμμαχίας το Μάρτιο του 421 π.Χ. Πήρε το όνομά της από τον στρατηγό Νικία, βασικό αρχιτέκτονά της, και έδωσε τέλος στην πρώτη φάση του Πελοποννησιακού πολέμου. Θεωρητικά, συμφωνήθηκε να έχει διάρκεια 50 έτη αλλά στην πράξη αποτέλεσε απλώς ένα διάλειμμα στη σύρραξη, με τον ψυχρό πόλεμο αλλά και τις σποραδικές συγκρούσεις να συνεχίζονται. Διαλύθηκε 6 χρόνια αργότερα, με αφορμή την εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία.

Οι λόγοι της ειρήνευσης

Οι δύο πλευρές, δέκα χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου, είχαν καταπονηθεί και αντιμετώπιζαν πολλά εσωτερικά προβλήματα στις αντίστοιχες συμμαχίες τους. Διέβλεπαν δηλαδή τον κίνδυνο να κλονιστούν οι ηγεμονίες τους και να αποσκιρτήσουν πολλά μέλη των συνασπισμών τους. Και οι δύο πλευρές είχαν σοβαρές οικονομικές δυσχέρειες. Επιπλέον της αστάθειας και στα δύο στρατόπεδα, η ηγεσία της Σπάρτης δεχόταν πιέσεις για ειρήνη από την άρχουσα τάξη της που είχε χάσει πολλούς γόνους της στο νησί Σφακτηρία. Παράλληλα, αυτομολούσαν στους Αθηναίους ή πάντως έφευγαν από τα εδάφη των Λακεδαιμονίων πολλοί Είλωτες και αυτό κατέστρεφε όχι μόνον την άμυνα, αλλά και την οικονομία της Σπάρτης.

Και στους δύο συνασπισμούς είχαν αποδυναμωθεί παράλληλα οι φιλοπόλεμες παρατάξεις ή το φιλοπόλεμο πνεύμα των εξουθενωμένων δημοτών. Οι Αθηναίοι είχαν μέχρι πρόσφατα ως ηγέτη τον Κλέωνα των δημοκρατικών που ήταν υπέρ της σκληρής πολιτικής προς τους συμμάχους "για παραδειγματισμό όλων" και κάθετος στη ρήξη με τη Σπάρτη. Για να μη στερούνται οι Αθηναίοι αλλά και να βρει χρήματα για να συνεχίζει τον πόλεμο είχε αυξήσει το φόρο των συμμάχων και για να συνετίζει όσους από αυτούς δυσανασχετούσαν είχε ως εκλεκτό στρατηγό το Δημοσθένη. Όμως οι Αθηναίοι έβλεπαν πλέον ότι αυτή η πολιτική είχε αποδώσει λιγότερα από όσα είχε στερήσει. Επιπλέον, ο Κλέων είχε σκοτωθεί πρόσφατα στον πόλεμο. Το ίδιο και ο ηγέτης της φιλοπόλεμης μερίδας των Σπαρτιατών, ο Βρασίδας, που ήθελε τον πόλεμο για να δοξάζεται και να ισχυροποιείται πολιτικά. Οι πολίτες και των δύο συνασπισμών είχαν την ανάγκη αλλά και την ευκαιρία για έναν αξιοπρεπή συμβιβασμό που θα τους ανακούφιζε από τον πολύχρονο πόλεμο και όσα εκείνος συνεπαγόταν.

Η διασφάλιση της ειρήνης

Η συμφωνία για την ειρήνη έγινε δέκα χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου και αποτελείται ουσιαστικά από δύο συνθήκες ή σπονδές:

Η πρώτη είναι η κατ' εξοχήν "Ειρήνη του Νικία" και περιλάμβανε τους όρους της ειρήνης περί ανταλλαγής αιχμαλώτων και καθορισμού της μοίρας διαφόρων πόλεων οι δε σπονδές αφορούσαν όλα τα μέλη των δύο μεγάλων συνασπισμών

Η δεύτερη ήταν συμφωνία αμυντικής συμμαχίας μεταξύ της Αθήνας και της Σπάρτης.

Οι δύο συμφωνίες είναι χωριστές τυπικά και η αμυντική συμμαχία αποτελεί ανεξάρτητη διπλωματική πράξη, όμως έγιναν η μία αμέσως μετά την άλλη και είναι άρρηκτα συνδεδεμένες, αφού η δεύτερη στόχο είχε να ισχυροποιήσει την πρώτη.

Η συνθήκη της ειρήνης

Το 422 έγινε μεταξύ των εμπολέμων ετήσια ανακωχή με την ελπίδα αυτή να διαρκέσει περισσότερο. Έτσι και έγινε. Όταν τελείωνε η ανακωχή συμφωνήθηκε συνθήκη ειρήνη με διάφορους όρους. Συγκεκριμένα κάθε πλευρά προβλεπόταν να δώσει πίσω όσες περιοχές είχε κατακτήσει με πόλεμο, αλλά οι Αθηναίοι να κρατήσουν την Νίσαια - επίνειο των Μεγαρέων στο Σαρωνικό. Αυτό έγινε δεκτό ως όρος επειδή και οι Θηβαίοι είχαν κρατήσει τις Πλαταιές, μια παραδοσιακή σύμμαχο της Αθήνας. Όταν ρυθμίστηκε κι αυτό το θέμα, οι Λακεδαίμονες κάλεσαν τους συμμάχους τους και όλοι ψήφισαν για να γίνει ειρήνη, εκτός από τους Βοιωτούς, τους Κορινθίους, τους Ηλείους και τους Μεγαρείς που βρήκαν τους όρους της ασύμφορους. Οι υπόλοιποι μαζί με τους Σπαρτιάτες και τους Αθηναίους συμφώνησαν τα εξής:

Η πρόσβαση σε όλα τα ιερά να είναι απρόσκοπτη. Ειδικά οι Δελφοί στο εξής ορίζονται ως αυτόνομη πόλη με δικούς της νόμους, φόρους και έθιμα, ανεξάρτητη πλήρως. Το ιερό του Απόλλωνα των Δελφών αποφασίζεται να ανήκει στον ανεξάρτητο λαό των Δελφών.

Η συνθήκη ειρήνης είναι δεσμευτική για πενήντα χρόνια για τους Αθηναίους και τους συμμάχους τους και για τους Λακεδαιμονίους και τους συμμάχους τους, χωρίς δόλο ή πρόκληση βλαβών από ξηρά ή θάλασσα.

Δεν επιτρέπεται με κανένα τρόπο να πάρουν τα όπλα με πρόθεση να βλάψουν ούτε οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοι τους τους Αθηναίους και τους συμμάχους τους, αλλά ούτε και οι Αθηναίοι και οι σύμμαχοί τους, όπλα εναντίον των Λακεδαιμονίων και των συμμάχων τους.

Όποια μελλοντική διαφορά ανακύψει μεταξύ τους, θα πρέπει να επιλυθεί δίκαια με το νόμο και τους όρκους που δίδονται.

Οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους θα αποδώσουν στους Αθηναίους την Αμφίπολη. Εντούτοις, στους κατοίκους των πόλεων που παραδίδουν οι Λακεδαιμόνιοι στους Αθηναίους, θα πρέπει να επιτραπεί να πάνε όπου επιλέξουν και να πάρουν μαζί τους και την περιουσία τους. Επίσης οι πόλεις που παραδίδονται θα είναι ανεξάρτητες και θα πληρώνουν μόνον το φόρο του Αριστείδη. Δεν θα έχουν το δικαίωμα οι Αθηναίοι ή οι σύμμαχοί τους να κηρύξουν τον πόλεμο σε αυτές τις πόλεις εφόσον αυτές πληρώνουν το φόρο. Οι πόλεις αυτές είναι η ΄Αργιλος, η Στάγιρος, η Άκανθος, η Στώλος, η ΄Ολυνθος και η Σπάρτωλος και στο εξής θα είναι ουδέτερες από συμμαχίες και δεν θα είναι σύμμαχες ούτε των Αθηναίων ούτε των Λακεδαιμονίων. Αν όμως οι πόλεις συμφωνήσουν και εφόσον το επιθυμούν, τότε οι Αθηναίοι θα μπορούν να τις κάνουν συμμάχους τους.

Οι Ολύνθιοι, οι Ακάνθιοι, οι Σαναίοι, οι Σιγγίοι και οι Μηκυβερναίοι θα κατοικήσουν τις πόλεις τους. Οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους θα δώσουν πίσω στους Αθηναίους το Πάνακτο.

Οι Αθηναίοι αντίστοιχα θα αποδώσουν στους Λακεδαιμονίους το Κορυφάσιο, τα Κύθηρα, τα Μέθανα, τον Πτελεό και την Αταλάντη όπως και όσους Λακεδαιμονίους αιχμαλώτους έχουν οι ίδιοι ή οι σύμμαχοί τους και τους Πελοποννησίους άνδρες που είναι πολιορκημένοι στη Σκιώνη και όσους έστειλε εκεί ο Βρασίδας όπως και τους άλλους συμμάχους των Λακεδαιμονίων που κρατούνται στην Αθήνα ή σε άλλο μέρος που υπόκειται στην Αθήνα.

Το ίδιο θα πράξουν και οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους αντίστοιχα με αιχμαλώτους Αθηναίους ή συμμάχους των Αθηναίων.

Όσον αφορά στους Σκιωναίους και του Τορωναίους και τους Σερμυλίους και άλλες πόλεις που μπορεί να έχουν οι Αθηναίοι, ας σκεφτούν και ας πράξουν με αυτούς όπως νομίζουν

Οι Αθηναίοι θα ορκιστούν όπως και οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους, πόλη προς πόλη, για την ειρήνη, με τον εξής όρκο:

«Θα τηρήσω τις συνθήκες και τις σπονδές αυτές χωρίς ατιμία και χωρίς δόλο»

Η συμφωνία θα ανανεώνεται κάθε χρόνο

Η συνθήκη άρχεται με έφορο τον Πλειστόλα, το μήνα Αρτεμίσιο, την τετάρτη ημέρα πριν το τέλος του (27η Αρτεμισίου), στην δε Αθήνα έγινε επί άρχοντος Αλκαίου, το μήνα Ελαφηβολιώνα, την έκτη μέρα πριν από το τέλος του (25η Ελαφηβολιώνος) και ορκίστηκαν από την πλευρά των Λακεδαιμονίων ο Πλειστοάναξ, ο ΄Αγις, ο Πλειστόλας, ο Δαμάγητος, ο Χιόνις, ο Μεταγένης, ο ΄Ακανθος, ο Δάιθος, ο Ισχαγόρας, ο Φιλοχαρίδας, ο Ζευξίδας, ο΄Αντιππος, ο Τέλλος, ο Αλκινάδας, ο Εμπεδίας, ο Μηνάς και ο Δάφιλος. Από δεν την πλευρά των Αθηναίων ορκίστηκαν ο Λάμπων, ο Ισθμιόνικος, ο Νικίας, ο Λάχης, ο Ευθύδημος, ο Προκλής, ο Πυθόδωρος, ο ΄Αγνων, ο Μυρτίλος, ο Θρασυκλής, ο Θεαγένης, ο Αριτάκτης, ο Ιώλκιος, ο Τιμοκράτης, ο Λέων, ο Λάμαχος και ο Δημοσθένης.

Η Αμυντική Συμμαχία

Οι Σπαρτιάτες μετά την υπογραφή της ειρήνης ζήτησαν να την αποδεχτούν και όσοι την είχαν ήδη απορρίψει. Όμως αυτοί επέμεναν και δεν ήταν διόλου πρόθυμοι να συμφωνήσουν εκτός και αν στην ειρήνη περιλαμβάνονταν και κάποιοι όροι που εκείνοι θεωρούσαν πιο σύμφορους ο καθένας για την πόλη του.

Οι ανυποχώρητοι ήταν υπολογίσιμοι υπό τις συνθήκες της εποχής και οι Λακεδαιμόνιοι έκριναν ότι τους συνέφερε να συνάψουν συμμαχία με την Αθήνα, θεωρώντας ότι έτσι την δέσμευαν περισσότερο. Με αυτό τον τρόπο θα απομόνωναν και το Άργος, την πιο υπολογίσιμη από τις σχετικά κοντινές τους πόλεις που υπήρχε κίνδυνος να συμμαχήσει εναντίον τους με την Αθήνα. Είχε μόλις λήξει εξάλλου η 30χρονη συνθήκη ειρήνης που είχαν με το Άργος και ο κίνδυνος να μην ανανεωθεί ήταν κάτι παραπάνω από ορατός. Οι υπόλοιποι διαφωνούντες –όπως πίστευαν οι Λακεδαιμόνιοι- δεν ήταν ιδιαίτερα υπολογίσιμοι αλλά και δεν θα αποτολμούσαν κάτι εναντίον τους. Λίγο μετά την υπογραφή της ειρήνης, λοιπόν, επιδιώχθηκε οι Αθηναίοι να ορκιστούν όχι απλώς σε ειρήνη, αλλά και σε συμμαχία η οποία ανέφερε συγκεκριμένα τα εξής:

Οι Λακεδαιμόνιοι και οι Αθηναίοι στο εξής θα είναι σύμμαχοι για 50 χρόνια

Αν κάποιος εισβάλει στη χώρα των Λακεδαιμονίων οι Αθηναίοι θα πρέπει να συνδράμουν τους Λακεδαιμονίους με όποιο τρόπο μπορούν και με όλες τις δυνάμεις που είναι σε θέση να διαθέσουν. Αν ο εισβολέας αποχωρήσει έχοντας λεηλατήσει τη χώρα των Λακεδαιμονίων, η πόλη του θα είναι εχθρός και των Λακεδαιμονίων και των Αθηναίων και θα τιμωρηθεί και από τους δύο συμμάχους και κανένας από τους δύο δεν θα υπογράψει χωριστά και μεμονωμένα ειρήνη με την πόλη αυτή χωρίς να έχει υπογράψει ο άλλος. Αυτό θα τηρηθεί τίμια και πρόθυμα και χωρίς δόλο.

Αν κάποιος εισβάλει στη χώρα των Αθηναίων, οι Λακεδαίμονες θα πρέπει να συνδράμουν τους Αθηναίους με όποιο τρόπο μπορούν και με όλες τις δυνάμεις που είναι σε θέση να διαθέσουν. Αν ο εισβολέας αποχωρήσει έχοντας λεηλατήσει τη χώρα των Αθηναίων, η πόλη του θα είναι εχθρός και των Λακεδαιμονίων και των Αθηναίων και θα τιμωρηθεί και από τους δύο συμμάχους και κανένας από τους δύο δεν θα υπογράψει χωριστά και μεμονωμένα ειρήνη με την πόλη αυτή χωρίς να έχει υπογράψει ο άλλος. Αυτό θα τηρηθεί τίμια και πρόθυμα και χωρίς δόλο.

Αν επαναστατήσουν οι δούλοι, οι Αθηναίοι θα βοηθήσουν τους Λακεδαιμονίους με όλη τους τη δύναμη.

Η συνθήκη αυτή θα ορκιστούμε ότι θα τηρηθεί και θα ανανεώνεται κάθε χρόνο διπλά, με τους Λακεδαιμονίους να πηγαίνουν επί τούτου στην Αθήνα στην εορτή των Διονυσίων και με τους Αθηναίους να πηγαίνουν επί τούτου στη Λακεδαίμονα κατά την εορτή των Υακινθίων.

Εάν οι Λακεδαιμόνιοι ή οι Αθηναίοι θελήσουν να προσθέσουν ή να αφαιρέσουν ένα άρθρο από τη συνθήκη συμμαχίας, αυτό θα γίνεται σε συμφωνία με τους όρκους που έχουν πάρει οι δύο πλευρές.

Η συνθήκη αμυντικής συμμαχίας υπογράφηκε από τους ίδιους 34 άνδρες που είχαν υπογράψει και την "Ειρήνη του Νικία", 17 Λακεδαιμονίους και 17 Αθηναίους.

De Siris