Παγκόσμιος Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας (World Intellectual Property Organization, WIPO είναι μία από τις 16
εξειδικευμένες υπηρεσίες του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Ιδρύθηκε το 1967 για να
«ενθαρρύνει τη δημιουργική δραστηριότητα» και «να προωθήσει την πνευματική
ιδιοκτησία διεθνώς». Ο WIPO έχει προς το παρόν 184 κράτη-μέλη, διαχειρίζεται 24
διεθνείς συνθήκες και η έδρα του βρίσκεται στη Γενεύη.
Στο ευρύ πρόγραμμα εργασίας του εντάσσονται:
Η εναρμόνιση εθνικών νόμων για τα πνευματικά δικαιώματα
Η παροχή υπηρεσιών πάνω σε διεθνείς αιτήσεις για δικαιώματα βιομηχανικής
ιδιοκτησίας
Η ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας
Η παροχή νομικής ή τεχνικής υποστήριξης σε άλλες χώρες
Η βοήθεια εξεύρεσης λύσης σε διαμάχες για την ιδιωτική διανοητική
ιδιοκτησία
Η κατάδειξη της τεχνολογίας της πληροφορίας ως μέσο αποθήκευσης, πρόσβασης
και χρήσης πνευματικά κατοχυρωμένης πληροφορίας.
Ιστορία
Πρόγονος του οργανισμού υπήρξε η Ένωση Διεθνών Γραφείων για την Προστασία
της Πνευματικής Ιδιοκτησίας (γαλλ.: Bureaux Internationaux Réunis pour la Protection de la Propriété Intellectuelle, BIRPI) η οποία είχε ιδρυθεί
το 1893 για τη διαχείριση της Συνθήκης της Βέρνης για την Προστασία των
Λογοτεχνικών και Καλλιτεχνικών Έργων και της Συνθήκης του Παρισιού για την
Προστασία της Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας.
Ο WIPO δημιουργήθηκε επίσημα
με τη Συνθήκη για την Ίδρυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας,
η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 26 Απριλίου 1970. Σύμφωνα με το άρθρο 3 αυτής της
Συνθήκης, ο WIPO επιδιώκει "να προωθήσει την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας
διεθνώς". Ο WIPO έγινε μια εξειδικευμένη υπηρεσία του ΟΗΕ το 1974.
Αντίθετα με άλλους οργανισμούς που λειτουργούν στο πλαίσιο του ΟΗΕ, ο WIPO έχει σημαντικές πηγές
χρηματοδότησης ανεξάρτητα από τη συνεισφορά των Κρατών-Μελών του. Το 2006,
ποσοστό μεγαλύτερο του 90% των εσόδων του της τάξης των 250 εκατομμυρίων
ελβετικών φράγκων υπολογίστηκε ότι θα προέλθει από την είσπραξη τελών από τις
διεθνείς συμφωνίες για τις εγγραφές και τις καταθέσεις αιτήσεων κατοχύρωσης
πνευματικής ιδιοκτησίας, οι οποίες είναι υπό την εποπτεία του οργανισμού
(Συνθήκη Συνεργασίας για τα Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας, το Σύστημα της Μαδρίτης
για τα εμπορικά σήματα και το Σύστημα της Χάγης για τα βιομηχανικά σχέδια.
Κριτική
Όπως όλοι οι διακυβερνητικοί οργανισμοί του ΟΗΕ, ο WIPO δεν είναι εκλεγμένο σώμα και
συνήθως επιχειρεί να καταλήξει σε συναινετικές αποφάσεις με διαδικασίες
ψηφοφορίας, όπου κάθε Κράτος-Μέλος έχει δικαίωμα μιας ψήφου ανεξάρτητα από τον
πληθυσμό ή την οικονομική συνεισφορά. Όταν ο WIPO έγινε Υπηρεσία του ΟΗΕ το 1974,
του ζητήθηκε να λάβει μέτρα για την προώθηση της πνευματικής δραστηριότητας και
να διευκολύνει τη μεταφορά τεχνολογίας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Σύμφωνα
με τη Διακήρυξη της Γενεύης για το Μέλλον του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής
Ιδιοκτησίας, η αποτυχία στην επίτευξη αυτών των στόχων θα πρέπει να οδηγήσει σε
έναν επανακαθορισμό του ρόλου του WIPO και σε μια εκ νέου αξιολόγηση του ειδικού βάρους
της έννοιας Διανοητική ιδιοκτησία.
Τον Οκτώβριο του 2004, ο WIPO συμφώνησε να υιοθετήσει μια εισήγηση που έγινε από την
Αργεντινή και τη Βραζιλία, για μια ημερήσια διάταξη για την ανάπτυξη του
οργανισμού, η οποία είχε θερμή υποστήριξη από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Ένας
αριθμός οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών εργάζεται στο προσχέδιο μιας
Συνθήκης για την Πρόσβαση στη Γνώση.
Η εφημερίδα Washington Post το 2003 δημοσίευσε
δηλώσεις της Lois Boland (Διευθύντριας Διεθνών
Σχέσεων του Γραφείου των ΗΠΑ για τα Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας και τα Εμπορικά
Σήματα) σύμφωνα με τις οποίες το λογισμικό ανοικτού κώδικα βρίσκεται σε
αντιδιαστολή με την αποστολή του WIPO, η οποία είναι η προώθηση των δικαιωμάτων
πνευματικής ιδιοκτησίας. Συγκεκριμένα "Η διοργάνωση μιας συνάντησης η
οποία θα σκοπεύει στην αποποίηση ή την παραίτηση από τέτοια δικαιώματα φαίνεται
σε εμάς να είναι σε αντίθεση με τους στόχους του WIPO" και ότι όσοι επιθυμούν
ένα διεθνές φόρουμ διαλόγου για τον ανοικτό κώδικα θα πρέπει να βρουν άλλον
οργανισμό να το φιλοξενήσει.
Το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού (FSFE) έχει ξεκινήσει μια εκστρατεία
ενημέρωσης για τη ζημιά που προξενεί στο Ελεύθερο Λογισμικό η έννοια της
διανοητικής ιδιοκτησίας ως εργαλείο μονοπωλιακής πρακτικής και ακύρωσης του
ανταγωνισμού. Το FSFE έχει προτείνει, και μαζί με ένα διεθνή συνασπισμό οργανώσεων εργάζεται για
τη μετατροπή του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας σε Παγκόσμιο
Οργανισμό Διανοητικού Πλούτου.
De Siris