Ο Άγιαξ (Amsterdamsche Football Club Ajax) είναι επαγγελματικός ποδοσφαιρικός σύλλογος που εδρεύει στο Άμστερνταμ, στην Ολλανδία. Ιδρύθηκε στις 18 Μαρτίου 1900 και είναι ένας από τους τρεις συλλόγους της χώρας, μαζί με την Φέγενορντ και την Αϊντχόφεν, που πρωταγωνιστούν στο ολλανδικό ποδόσφαιρο. Η έδρα της ομάδας είναι η Άμστερνταμ Αρίνα και το όνομα Άγιαξ σημαίνει 'Αίας', ονομασία που πήρε από τον Αίαντα πού ήταν ένας από τους σημαντικότερους ήρωες του Τρωικού πολέμου.
Ιστορικά, ο Άγιαξ είναι ένας από τους πιο επιτυχημένους συλλόγους παγκοσμίως, καθώς έχει κατακτήσει το Κύπελλο Πρωταθλητριών τέσσερις φορές, από μία φορά το Κύπελλο Κυπελλούχων και το Κύπελλο ΟΥΕΦΑ, δύο Διηπειρωτικά Κύπελλα και ένα Ευρωπαϊκό Σούπερ Καπ. Επίσης είναι ο πιο επιτυχημένος σύλλογος της χώρας έχοντας κατακτήσει τον αριθμό ρεκόρ των 29 Πρωταθλημάτων Ολλανδίας και των 17 Κυπέλλων Ολλανδίας, ενώ έχει στη συλλογή του και 7 εγχώρια Σούπερ Καπ.
Ιστορία του συλλόγου
Τα πρώτα χρόνια
Ο Άγιαξ ιδρύθηκε στις 18 Μαρτίου 1900. Πριν από αυτόν, υπήρχε μια μικρή ομάδα που είχε δημιουργηθεί το 1894 με το όνομα "Footh-Ball Club Ajax", αλλά είχε ελάχιστο χρόνο ύπαρξης. Το 1911 κατάφερε να ανέβει στην μεγαλύτερη κατηγορία του Ολλανδικού πρωταθλήματος, κατακτώντας την πρώτη θέση της δεύτερης κατηγορίας με προπονητή τον Τζακ Κίρβαν (Jack Kirwan). Τότε αναγκάστηκε να αλλάξει και την εμφάνισή του, καθώς έμοιαζε με αυτή της Σπάρτα Ρότερνταμ, υιοθετώντας την εμφάνιση που χρησιμοποιεί μέχρι σήμερα.
Το 1914 υποβιβάστηκαν ξανά, για να επιστρέψουν το 1917, με προπονητή τον Τζακ Ρέινολντς (Jack Reynolds), την ίδια χρονιά που κατέκτησαν και τον πρώτο τους μεγάλο τίτλο, με νίκη 5-0 στον τελικό του κυπέλλου Ολλανδίας εναντίων της VSV. Την επόμενη χρονιά κατέκτησαν και το πρώτο τους πρωτάθλημα Ολλανδίας, κάτι που επανέλαβαν και το 1919. Η δεκαετία του '20 κατέκτησαν κάποιους τοπικούς τίτλους, ενώ η δεκαετία του '30 κυριάρχησε στην Ολλανδία κατακτώντας 5 πρωταθλήματα Ολλανδίας. Αντίθετα, τη δεκαετία του '40 κατέκτησε ένα εθνικό πρωτάθλημα το 1947 και ένα κύπελλο Ολλανδίας το 1942, καθώς οι παλιοί της επιτυχημένοι αθλητές είχαν αποχωρήσει.
Ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο
Το 1955 το πρωτάθλημα της Ολλανδίας γίνεται επαγγελματικό. Κατακτά το 1957 το πρωτάθλημα, αλλά και αυτό του 1960 σε αγώνα των playoff ενάντια στη Φέγενορντ, με την οποία είχε ισοβαθμήσει. Προς τα μέσα της δεκαετίας του '60, όταν προπονητής έγινε ο Ράινους Μίχελς (Rinus Michels) ο Άγιαξ εισήγαγε στο ποδόσφαιρο ένα νέο ποδοσφαιρικό σύστημα, που βασιζόταν στις αρχές που είχε εισάγει ο Ρέινολντς πιο παλιά, και που ονομάστηκε "Ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο" (Τotaalvoetbal, Τotal football). Ο Μίχελς δεν δίστασε να αντικαταστήσει παίκτες οι οποίοι δεν ταίριαζαν με το σύστημα του. Ο Άγιαξ θα αποδώσει κορυφαίο ποδόσφαιρο τα επόμενα χρόνια στην Ολλανδία αλλά και στην Ευρώπη.
Το 1971 θα κατακτήσει το πρώτο του Ευρωπαϊκό κύπελλο πρωταθλητριών Ευρώπης, αντιμετωπίζοντας τον Παναθηναϊκό στο Λονδίνο στο τελικό της διοργάνωσης. Θα επαναλάβει το κατόρθωμά του και τις δύο επόμενες χρονιές, με προπονητή τον Στέφαν Κόβατς που αντικατέστησε τον Μίχελς, ενώ το 1972 θα κατακτήσει και το Διηπειρωτικό Κύπελλο. Η χρονιά αυτή θα είναι και η πίο επιτυχημένη της ιστορίας του , αφού συνολικά θα κατακτήσει 6 τίτλους (στην ίδια ημερολογιακά χρονιά), κατόρθωμα που αποτελεί ρεκόρ για ομάδα ποδοσφαίρου στο κόσμο. Με την αποχώρηση του αστεριού του, Γιόχαν Κρόιφ, για την Μπαρτσελόνα το 1973, τελειώνει και η εποχή του "total football" για τον Άγιαξ.
Δεκαετία του 80
Ο Άγιαξ θα επιστέψει στα πρωταθλήματα το 1977 και θα κατακτήσει τα επόμενα 5, παρουσιάζοντας μία ομάδα από νέα αστέρια του Ολλανδικού ποδοσφαίρου, μαζί με τον Κρόιφ που επέστρεψε το 1981, αλλά που θα αποχωρίσει ξανά δύο χρόνια αργότερα. Το 1985 ο Κρόιφ θα επιστρέψει ως προπονητής και θα εφαρμόσει τακτικές που θα επιτρέψουν στον Άγιαξ να αποδώσει ένα άκρως επιθετικό ποδόσφαιρό, με πρωταγωνιστή το νέο του μεγάλο ταλέντο Μάρκο φαν Μπάστεν. Όμως θα τερματίσει για δύο χρονιές πίσω από την PSV Αϊντχόφεν. Το 1987 θα κατακτήσει και το Κύπελλο Κυπελλούχων κόντρα στη Λοκομοτίβ Λειψίας. Μετά τη φύγή των περισσοτέρων αστεριών του, ανάμεσά τους και ο φαν Μπάστεν, ο Άγιαξ θα συνεχίσει να βρίσκεται πίσω από την PSV τα επόμενα χρόνια. Τελικά θα επανέλθει το 1990 στα πρωταθλήματα, υπό την καθοδήγηση του Λίο Μπενάκερ.
Η περίοδος φαν Γκάαλ και τα τελευταία χρόνια
Το 1991 ο Μπενάκερ θα πάει στη Ρεάλ Μαδρίτης και την θέση του θα πάρει ο Λουίς φαν Γκάαλ. Αν και θα αποδώσει πάλι καλό ποδόσφαιρό με τον Ντένις Μπέρκαμ να είναι πρώτος σκόρερ στο πρωτάθλημα το 1991 και το 1992, ο Άγιαξ θα είναι πάλι δεύτερος. Αντίθετα στην Ευρώπη θα κατακτήσει το 1992 το κύπελλο UEFA κόντρα στη Τορίνο. Το 1993 ο Μπέρκαμ θα αποχωρήσει για την Ίντερ, αλλά στην ομάδα θα έλθει ο Γιάρι Λιτμάνεν και θα επιστρέψει ο Φρανκ Ράικαρτ. Τα επόμενα τρία χρόνια ο Άγιαξ θα κατακτήσει το πρωτάθλημα στην Ολλανδία.
Επιπλέον, το 1995 ο Άγιαξ θα επιστρέψει στη κορυφή της Ευρώπης νικώντας στον τελικό του Τσάμπιονς Λίγκ την Μίλαν, αλλά και στο Διηπειρωτικό κύπελλο την βραζιλιάνικη Γκρέμιο. Θα κατακτήσει ένα ακόμα πρωτάθλημα το 1998, αλλά τα τελευταία χρόνια δεν θα έχει τόσο καλή πορεία ούτε στην Ολλανδία αλλά ούτε και στην Ευρώπη. Το 2002 και το 2004 θα καταφέρει να κατακτήσει το πρωτάθλημα στην Ολλανδία.
Έμβλημα και χρώματα
Το έμβλημα του Άγιαξ αναπαριστά το κεφάλι του έλληνα ήρωα Αίαντα του Τελαμώνιου. Αρχικά το έμβλημά του ήταν απλά η εικόνα ενός παίκτη της ομάδας. Το 1928 το παρουσιάστηκε ως σήμα το κεφάλι του Αίαντα, ενώ η σημερινή εκδοχή του παρουσιάστηκε το 1990 και σχηματίζεται από 11 γραμμές, κάτι που συμβολίζει τους 11 ποδοσφαιριστές τις ομάδας.
Αρχικά ο Άγιαξ αγωνιζόταν με μαύρες εμφανίσεις με κόκκινη ζώνη γύρω από την μέση, αλλά σύντομα άλλαξε σε λευκές φανέλες με κόκκινες ρίγες και μαύρα σορτς, που είναι και τα χρώματα της σημαίας του Άμστερνταμ. Με την άνοδο στη πρώτη κατηγορία, ο Άγιαξ άλλαξε τις εμφανίσεις του σε λευκές φανέλες με μία μεγάλη κόκκινη κάθετη ρίγα κεντρικά, και λευκά σορτσάκια. Ο λόγος ήταν πως παρόμοιες εμφανίσεις με αυτόν χρησιμοποιούσε και η Σπάρτα Ρότερνταμ.
Ο Άγιαξ έχει αποσύρει την φανέλα με το νούμερο 14, από την περίοδο 2007-2008 πρός τιμήν του Γιόχαν Κρόιφ.
Στάδιο
Ο Άγιαξ έχει ως έδρα το Άμστερνταμ ΑρίνΑ (Amsterdam Arena). Το πρώτο του γήπεδο ήταν χτισμένο με ξύλο και απλά ονομαζόταν "το Στάδιο". Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1928, ο Άγιαξ χρησιμοποίησε για έδρα το Ολυμπιακό στάδιο του Άμστερνταμ. Το 1934 μετακόμισε στο Στάδιο Ντε Μέερ (De Meer) στο ανατολικό Άμστερνταμ. Το De Meer είχε χωρητικότητα 29.500 θεατές και ήταν σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Daan Roodenburgh, ο οποίος ήταν και μέλος της ομάδας. Στα μεγάλα ευρωπαϊκά παιχνίδια, χρησιμοποιούσε πάντως το Ολυμπιακό στάδιο.
Το 1996 ο Άγιαξ μετακόμισε στο σημερινό του γήπεδο, το Άμστερνταμ Αρίνα, που έχει χωρητικότητα περίπου 52.000 θέσεις. Το κόστος του ανήλθε στα 134 εκ. δολάρια. Το παλιό γήπεδο Ντε Μέερ γκρεμίστηκε.
Τίτλοι
Ολλανδία
Πρωταθλήματα Ολλανδίας (Eredivisie) (29): 1917-18, 1918-19, 1930-31, 1931-32, 1933-34, 1936-37, 1938-39, 1946-47, 1956-57, 1959-60, 1965-66, 1966-67, 1967-68, 1969-70, 1971-72, 1972-73, 1976-77, 1978-79, 1979-80, 1981-82, 1982-83, 1984-85, 1989-90, 1993-94, 1994-95, 1995-96, 1997-98, 2001-02, 2003-04
Κύπελλα Ολλανδίας (KNVB Cup) (17): 1916-17, 1942-43, 1960-61, 1966-67, 1969-70, 1970-71, 1971-72, 1978-79, 1982-83, 1985-86, 1986-87, 1992-93, 1997-98, 1998-99, 2001-02, 2005-06, 2006-07, 2009-10
Σούπερ Καπ Ολλανδίας (Johan Cruijff Shield) (7): 1993, 1994, 1995, 2002, 2005, 2006, 2007
Διεθνής
Διηπειρωτικό κύπελλο (2): 1972, 1995
Κύπελλο Πρωταθλητριών Εύρώπης/ Τσάμπιονς Λιγκ (4): 1971, 1972, 1973, 1995
Κύπελλο Κυπελλούχων (1): 1987
Κύπελλο ΟΥΕΦΑ (1):1992
ΟΥΕΦΑ Σούπερ Καπ (2): 1973, 1995
Άλλοι τίτλοι
Rangers FC First Centenary 1872-1972 (1): 1972
Κύπελλο Ράπαν (ανεπίσημο)(1): 1962
Τουρνουά Σαντιάγκο Μπερναμπέου (1): 1992
De Siris