Κυριακή 29 Μαΐου 2011

Δημήτριος Λεβίδης


Δημήτριος Λεβίδης

Ο Δημήτριος Λεβίδης γεννήθηκε στην Αθήνα  στις 8 Απριλίου 1886 και πέθανε στο Παλαιό Φάληρο στις 29 Μαΐου 1951. Ήταν διακεκριμένος συνθέτης καταγόμενος από ιστορικές οικογένειες στρατιωτικών και πολιτικών της Κων/πολης.

Έδειξε από μικρός την ιδιαίτερη μουσική κλίση του. Σπούδασε στο Ωδείο Λότνερ και στο Ωδείο Αθηνών (1898-1905) στις τάξεις των Καρόλου Μπέμερ, Λαυράγκα, Μαντσίνι και Φρανκ Σουαζύ. Συνέχισε στο Ωδείο της Λωζάννης (1906-7, τάξη του Αλεξάντρ Ντενερεάζ) και στη Μουσική Ακαδημία του Μονάχου (1907-8) με τους Φρήντιχ Κλόζε (φούγκα), Φέλιξ Μοττλ (ενορχήστρωση) και ίσως τον Ρίχαρντ Στράους (σύνθεση).

Το 1908 τιμήθηκε με το Βραβείο σύνθεσης "Φραντς Λιστ" για τη "Ρομαντική Σονάτα για πιάνο", σε φα ελάσσονα, έργο 16 (σύνθεση κυκλικής φόρμας με πολλά δραματικά ξεσπάσματα). Επέστρεψε για λίγο στην Ελλάδα και το 1910 εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Γαλλία. Στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο πήγε εθελοντής στον γαλλικό στρατό, με αποτέλεσμα να πάρει τη γαλλική υπηκοότητα. Συνολικά έμεινε στο Παρίσι 22 χρόνια. Εκεί ευτύχησε να ακούσει τα περισσότερα έργα του να εκτελούνται στις συναυλίες Colonne (υπό τη διεύθυνση του Γκαμπριέλ Πιερνέ), στα κοντσέρτα Pasdeloup, στα Conserts Rouges, Staram, Τouche και στις συναυλίες διάσημων μαέστρων (λ.χ. ο Κουσεβίτσκυ, εκτός από το Παρίσι, συμπεριέλαβε έργα Λεβίδη και στα προγράμματά του της Ν. Υόρκης).

Το 1932 εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα και δίδαξε στο Ελληνικό Ωδείο και στο Μουσικό Λύκειο Αθηνών (στους διάφορους κατά καιρούς μαθητές του και οι: Μενέλαος Θεοφανίδης, Θωμάς Ι. Μπαϊρακτάρης, κ.ά.). Το 1933 διορίστηκε στη Φιλαρμονική του Δήμου Αθηναίων και μετά, στα Υπουργεία Τέως Διοικήσεως Πρωτευούσης και Παιδείας.

Το 1934 ίδρυσε το Φαληρικό Ωδείο (σήμερα παράρτημα του Ελληνικού Ωδείου) στο οποίο δίδασκε πιάνο και η σύζυγός του Λέλα Λεβίδη. Επίσης ασχολήθηκε ειδικά με το "Πολύχορδον" του Ευαγ. Τσαμουρτζή, συνθέτοντας έργα και γραφοντας μάλιστα ειδική μέθοδο γι’ αυτό (βλ. λήμματα). Στο διάστημα 1945-47 (που ο Καλομοίρης είχε αποσυρθεί) διετέλεσε πρόεδρος της ΕΕΜ. Στη συνέχεια (και ώς το 1948) ξαναπήγε στο Παρίσι, για να επιστρέψει και να πεθάνει στην πατρίδα του σχεδόν απαρατήρητος.

Όσο ήταν στη Γαλλία, ο Λεβίδης με το ψευδώνυμο D. Sidivel (αναστροφή του ονόματός του) μελοποίησε αρκετά ελαφρά τραγούδια σε στίχους γαλλικούς και δικούς του, ενώ στον αντίποδα, ήταν ο πρώτος συνθέτης που έγραψε μουσική για τον Μωρίς Μαρτενό και το ηλεκτρικό του όργανο Ondes Martenot ("Κύματα Μαρτενό"), συνδέοντας το όνομά του με τις πρώτες συναυλίες του οργάνου στο Παρίσι (20.4.1928) και στην Αθήνα (22 και 24.3.1932). Ήταν επίσης από τους πρώτους που πειραματίστηκαν με "ανορθόδοξους" συνδυασμούς οργάνων (όπως το περίφημο "αιολικό ντετσέτο" του (10 όργανα): κουαρτέτο εγχ. με σουρντίνες πλήν του 1ου βιολιού, πιάνο, τσελέστα, 2 άρπες, κύμβαλα, ντέφι, ταμπούρο, γκονγκ, κάσα ρουλάντε). Παράλληλα αναφέρεται ότι έκανε στη Γαλλική Ακαδημία Καλών Τεχνών 2 Ανακοινώσεις για την έλξη των φθόγγων στο μουσικό άπειρο και για τη σχέση των φυσικών φαινομένων με την τέχνη, αποδεικνύοντας με τα όργανα της ορχήστρας τον μουσικό λόγο του ύψους του ήχου σε αναλογία προς τον μαθηματικό λόγο της καμπύλης της παλίρροιας και της αμπώτιδας στον ωκεανό. Για τις επιστημονικές αυτές ανακοινώσεις του παρασημοφορήθηκε από τη Γαλλική Ακαδημία.

Κατά τον Γ. Λεωτσάκο, ο Λεβίδης έγραψε και το θεωρητικό πόνημα "Τεχνική της μουσικής τέχνης" (που ήταν μισοτελειωμένο το 1949 αλλά δεν έχει ακόμα εντοπιστεί). Ως δημιουργός, ωθήθηκε από τον πιεστικό μυστικισμό του να επεξεργαστεί πρωτότυπα και λεπτοφυή ηχητικά πλέγματα. Η ιδιότυπη τεχνοτροπία του περιβάλλει τις συνθέσεις του με ονειρική ατμόσφαιρα και με οράματα παραδείσιας απεραντοσύνης` μια "μεταεμπρεσιονιστική" τεχνική αξιοσημείωτα εκλεπτυσμένη, που καθιστά ευδιάκριτο τον εμπνευστή της: έναν μουσικό της μοντέρνας "ορθοδοξίας", έναν τεχνίτη του "εσωτερικού" ρυθμού και των ανεπαίσθητων αντιθέσεων ηχοχρωμάτων και πυκνοτήτων, έναν αθεράπευτο νοσταλγό της αρχαιοελληνικής "τροπικής" κομψότητας μα και ρωμαλεότητας, έναν υπερευαίσθητο ποιητή των ήχων` τελικά, έναν ακόμα μεγάλο Έλληνα συνθέτη στα αζήτητα...

Το 1974 ο κληρονόμος του Φαίδων Μπουμπουλίδης δώρισε στην Εθνική Βιβλιοθήκη όσα μουσικά χειρόγραφα του Λεβίδη διέθετε. Επίσης, στο Μουσικό Αρχείο του Γ. Λεωτσάκου σώζονται πολλές από τις γαλλικές εκδόσεις έργων του συνθέτη, κυρίως του Οίκου F. Durdilly- Ch. Hayet, Succeseur. Παρ' όλα αυτά, σημαντικό μέρος του έργου του είναι προς το παρόν χαμένο.

Τα κυριότερα έργα του:

α) σκηνικά:

"Ο βοσκός και η νεράιδα" (μονόπρακτο μπαλέτο, 1923. Το χόρεψε η Ίντα Ρουμπινστάιν). "Το φυλαχτό των θεών" (μπαλέτο, σώζονται αποσπάσματα).

β) για ορχήστρα:

"Μικρή Σουίτα" σε ρε μείζ. για έγχ. (1902-3 ή 1904-5), 2 "Πρελούντια" σε ντο μειζ. και ρε ελασ. (1910), "Συμφωνικό ποίημα" για βιολί (ή "Κύματα Μαρτενό") και ορχ. (1926), "La Terre dans l' Espace" ("Η γη στο διάστημα", συμφωνικό ποίημα για μεγάλη ορχήστρα), "Χορογραφικαί στροφαί" (συμφωνικό ποίημα).

γ) για οργανικά σύνολα:

"Variations" (για φλάουτο, αγγλικό κόρνο, 2 κλαρινέτα, σαξόφωνο, κλαρινέτο μπάσο, τρομπέτα, πιάνο, άρπα και κρουστά), "Αρχαϊκός ύμνος" (για κουϊντέτο εγχ., άρπα, όμποε και κρουστά), "Divertissent" ("Ντιβερτιμέντο", για αγγλικό κόρνο και "αιολικό ντετσέτο",1911),

δ) για φωνή και ορχήστρα:

"Νεκρική πομπή", μεγάλο συμφωνικό ποίημα για μικτή χορωδία και ορχ., γραμμένο για τη μετακομιδή των βασιλικών σκηνωμάτων στην Αθήνα (ή ...για τους πεσόντες αγωνιστές 1940-41, όπως γράφει το 1946 το Πρόγραμμα της Α' εκτέλεσης του έργου...) . "4 Περσικά Ρουμπαγιάτ" (στίχοι Ομάρ Καγιάμ, Χαφίζ, 1912-14: "Ξύπνησε πια", "Μόνος με σένα", "Σκέψου", κ.λπ.), "Σειρήνα-Θαλασσινό" (σε κείμενο Λεβίδη, για φωνή και ορχ. ή "αιολικό ντετσέτο", 1926), "De Profundis" ("Εκ βαθέων", σε κείμενο Λεβίδη, 1929), "Το κυπαρίσσι" (σε στίχους Παλαμά, 1934), "Νοσταλγικό τραγούδι" (για μικτή χορωδία χωρίς κείμενο και ορχ.), "Ο Τάφος" (για φωνή, αγγλικό κόρνο και "αιολικό ντετσέτο"), "Τα παληκάρια της Πίνδου" (για χορωδία και ορχ. 1941), "Ιλιάδα" (για απαγγελία, χορωδία και ορχ., 1942-1943), "Ο Λεβέντης και ο Χάρος" (1944). ε) πιάνο-μουσική δωματίου: "Μενουέτο" (1898), "Εμπρομπτύ" σε σι ελ. (1902 ή 1903), "Σονάτα" (1908), "Φούγκα" (σε μι ελ. για κουαρτέτο εγχ.), "Κουαρτέτο εγχ.", αρκετά έργα για πολύχορδο. στ) τραγούδια (φωνή-πιάνο): σώζονται 11, τα περισσότερα τυπωμένα στη Γαλλία (μερικά είναι και ενορχηστρωμένα): "Θλίψη" (1899), "Ο έρωτας του έρωτα" (1906;), "Ναζμί" (1909), "Στη Χίλντα" (1910), "Τα μάτια σου" και "Λελίτα" (1932), "Προσφορά" (1933), κ.λπ. Επίσης πολλά ελληνικά τραγούδια σε δικούς του στίχους και θρησκευτικές συνθέσεις. Από τα συμφωνικά έργα του Λεβίδη, η ΚΟΑ έδωσε σε Α΄εκτέλεση τα εξής: "Δύο πρελούντια" (21.3.43. Θ. Βαβαγιάννης), "Το Κυπαρίσσι" (8.4.45. [[Λυκούδης_Γεώργιος|Γ. Λυκούδης]]), "Ο γυρισμός στη σκλαβωμένη πατρίδα" (26.10.45. Φ. Οικονομίδης), "Μικρή Σουίτα σε ρε μείζονα" (23.6.45. Γ. Λυκούδης), "Ιmpromptu" (15.7.46. Γ. Λυκούδης), "Νεκρική Πομπή" (26.10.1946. Φ. Οικονομίδης).

De Siris