Απελευθέρωση της Θράκης
Στις 14 Μαΐου 1920 εξ ονόματος των συμμάχων, τα Ελληνικά στρατεύματα αντικαθιστούν τα Γαλλικά στην διοίκηση της Θράκης και τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου με την συνθήκη των Σεβρών η Θράκη προσαρτάται οριστικά στην Ελλάδα.
Η Θράκη υποδουλώνεται στους Οθωμανούς γύρω στο 1360. τότε αρχίζει και μια ιστορία αιώνων γεμάτη αγώνες και θυσίες. Από τα τέλη του 18ου αιώνα ο Ελληνισμός της Θράκης δημιουργεί τα πολιτιστικά και οικονομικά δεδομένα που θα επιτρέψουν να διεκδικήσει με άλλες πλέον προϋποθέσεις την απελευθέρωσή του και τελικά την ένταξή του στον εθνικό κορμό.
Τότε η Οθωμανική αυτοκρατορία εκχωρεί στους υπόδουλους την αυτοδιαχείριση των κοινοτικών πραγμάτων που αφορούσαν τη λατρεία, την εκπαίδευση, το οικογενειακό δίκαιο.
Αυτά τα δεδομένα αποτέλεσαν και τις βάσεις για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη όλης της Θράκης στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς. Στην Εθνεγερσία του 1821 η Θράκη προσφέρει στον Αγώνα πλοία, χρήματα, ήρωες και ποταμούς αίματος. Ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ , ο Μητροπολίτης Σωζοπόλεως Παίσιος , ο Κάρπος Παπαδόπουλος, ο Αντώνιος και η Δόμνα Βυζβίζη κα.
Όλες οι επαναστατικές ενέργειες διαλύθηκαν και οι επαναστάτες εξοντώθηκαν. Στη Φιλιππούπολη, στη Βάρνα, στην Αγχίαλο , στη Μεσημβρία, στη Μάκρη, στη Μαρώνεια, στην Αίνο, στη Σαμοθράκη κα.
Ήταν ένας αγώνας καταδικασμένος, τόσο κοντά στην καρδιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν είχε καμία πιθανότητα επιτυχίας, κάτι που γνώριζαν οι Θρακιώτες και που όμως δεν έκαμψε στιγμή το φρόνημά τους.
Στο τέλος του Α Βαλκανικού πολέμου η Θράκη περνά από τα χέρια των Οθωμανών στα χέρια των Βούλγαρων. Ακολουθούν διωγμοί, εξορίες, προσφυγιά των Ελλήνων. Μία σύντομη αλλά ιδιαίτερα σκληρή περίοδος. Η εδαφική απληστία όμως των βουλγάρων οδηγεί την Ελλάδα και τις γείτονες χώρες στον Β’ Βαλκανικό πόλεμο και την κατάληψη από τα στρατεύματα τον Ιούλιο του 1913 ολόκληρης της Δυτικής Θράκης. Παράλληλα την Ανατολική Θράκη καταλαμβάνει τότε ο τουρκικός στρατός.
Με την συνθήκη του Βουκουρεστίου τον Αύγουστο του 1913 η Δυτική Θράκη επιδικάζεται στους Βούλγαρους. Ο Θρακιώτικος λαός εξεγείρεται, απωθεί τις Βουλγαρικές δυνάμεις, κηρύσσει την αυτονομία της περιοχής και σχηματίζει προσωρινή Κυβέρνηση.
Η Ελληνική Κυβέρνηση όμως, τηρώντας τους όρους της Συνθήκης του Βουκουρεστίου, εγκαταλείπει τη Θράκη , η οποία παραδίνεται στους Βούλγαρους τον Οκτώβριο του 1913. Η ελευθερία κράτησε λοιπόν μόνο τρεις μήνες και έμελλε να αργήσει άλλα έξι χρόνια. Η Βουλγαρική κατοχή κατέστρεψε στα χρόνια που ακολούθησαν τον κοινωνικό και οικονομικό ιστό της τοπικής κοινωνίας. Σταμάτησε τον πολιτισμό και ερήμωσε όλη την περιοχή. 250,000 Έλληνες της Θράκης οδηγήθηκαν στην προσφυγιά. Δεκάδες χιλιάδες σφαγιάσθηκαν.
Το τέλος του Α Παγκόσμίου πολέμου βρίσκει την Τουρκία ηττημένη. Η Ελλάδα διεκδικεί ξανά όλη τη Θράκη. Τότε η Γαλλία, για να εξυπηρετήσει τα δικά της συμφέροντα στη Μέση Ανατολή, δια του αρχιστράτηγου των συμμαχικών δυνάμεων της Μέσης Ανατολής Γάλλου Φρανσουά ντ Εσπεραί διατάσσει τα συμμαχικά στρατεύματα να καταλάβουν τη Δυτική Θράκη, επίσημα, για λογαριασμό της συμμαχίας, ουσιαστικά όμως για την επίτευξη των δικών της βλέψεων. Το πρωινό της 4ης Οκτωβρίου 1919 τα συμμαχικά στρατεύματα με επικεφαλής τον στρατηγό Λεοναρδόπουλο μπαίνουν στην Ξάνθη και στη συνέχεια ελευθερώνουν όλη τη Δυτική Θράκη από τους Βούλγαρους.
Οι συμμαχικές δυνάμεις επέβαλαν στη Θράκη καθεστώς διασυμμαχικής κατοχής, ονομάζοντάς την “Χώρα της Θράκης”. Επίσημη γλώσσα ήταν η Γαλλική. Τη Διοίκηση της Θράκης ανέλαβε κατ΄ εξουσιοδότηση του Αρχιστράτηγου ο Στρατηγός Σαρπύ.
Φτάνουμε έτσι στην 14η Μαΐου του 1920, ημέρα που ο Ελληνικός Στρατός διατάσσεται να αναλάβει εξ ονόματος των συμμάχων την κατάληψη και διοίκηση της Δυτικής Θράκης, αντικαθιστώντας τα Γαλλικά στρατεύματα. Τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου, με τη Συνθήκη των Σεβρών, η Θράκη προσαρτάται οριστικά στην Ελλάδα.
Οι Θρακιώτες μαθαίνουν το πολυπόθητο γεγονός στις 30 Ιουλίου 1920 από το εξής τηλεγράφημα του ίδιου του Βενιζέλου προς τον κυβερνητικό αντιπρόσωπο της Θράκης:
« Χαίρω μεγάλως αγγέλων υμίν ότι σήμερον εβδόμην επέτειον Συνθήκης Βουκουρεστίου υπεγράφη συνθήκη ειρήνης μετά Τουρκίας, δι' ης αι κυριότεραι σύμμαχοι δυνάμεις μεταβίβασαν ημίν Δυτικήν Θράκην».
De Siris