Απελευθέρωση των Καλαβρύτων 1821
Η Επαρχία Καλαβρύτων διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης κατά των Τούρκων Κατακτητών, το Μάρτιο του 1821.
Στα τέλη Ιανουαρίου 1821 (26 έως 29) πραγματοποιήθηκαν στη Βοστίτσα (στη μονή Ταξιαρχών ή στο σπίτι του Ανδρέα Λόντου) συνολικά πέντε συσκέψεις προεστών και ανώτατων κληρικών της Αχαΐας, των Καλαβρύτων και της Βοστίτσας, αλλά σε καμία δεν αποφασίστηκε η έναρξη του Επαναστατικού Αγώνα.
Αποφασίστηκε όμως να αρχίσουν προετοιμασίες στις διάφορες περιοχές και συζητηθήκαν ως πιθανότερες ημερομηνίες η 25η Μαρτίου, η 23η Απριλίου (του Αγίου Γεωργίου) ή το αργότερο η 21η Μαΐου (του Αγίου Κωνσταντίνου & Ελένης).
Αντίστοιχες ταλαντεύσεις υπήρξαν και σε συσκέψεις που έγιναν κατά το επόμενο διάστημα, ενώ πιο ισχυρές ήταν οι φωνές για την άμεση έναρξη της Επανάστασης στη σύσκεψη που έγινε στην Αγία Λαύρα στις 10 ή 13 Μαρτίου. Σύμφωνα με μαρτυρίες στη σύσκεψη εκείνη αποφασίστηκε η έναρξη της Επανάστασης, με πιο ένθερμους υποστηρικτές τους Ασημάκη Φωτήλα και Σωτήρη Χαραλάμπη, έως τις 17 Μαρτίου, εορτή του Πολιούχου των Καλαβρύτων Αγίου Αλεξίου, τελέστηκε λειτουργία και έγινε ορκωμοσία των αγωνιστών.
Ωστόσο, η Επαρχία Καλαβρύτων παρουσιάζεται νωρίτερα προετοιμασμένη και δεκτική στις ιδέες του Παπαφλέσσα για τον αγώνα. Μάλιστα ο φλογερός ιερωμένος μετά τη σύσκεψη της Βαστίτσας συνάντησε το φιλικό Νικόλαο Σολιώτη, ο οποίος ως ταχυδρόμος είχε άδεια οπλοφορίας και είχε ήδη συγκεντρώσει γύρω του μια ομάδα είκοσι ένοπλων ανδρών.
Έτσι στην περιοχή των Καλαβρύτων, κατά τα μέσα Μαρτίου 1821 θα λάβουν χώρα σημαντικά επαναστατικά γεγονότα, τα οποία αποτέλεσαν το σπινθήρα για την ένερξη της Επανάστασης.
Πρώτος ο Νικόλαος Σολιώτης, αγνοώντας τις ατέρμονες συνελεύσεις των προεστών, μαζί με τον Αναγνώστη Κορδή και άλλους κλέφτες, στις 14 Μαρτίου 1821 έστησαν ενέδρα και χτύπησαν σε τοποθεσία κοντά στο Αγρίδι της Νωνάκριδος τρεις γυφτοχαρατζήδες και τρεις ταχυδρόμους που μετέφεραν επιστολές του καϊμακάμη Μεχμέτ Σελήχ στον Χουρσήτ πασά στα Ιωάννινα, κατόπιν παροτρύνσεως του Σωτήρη Χαραλάμπη.
Ακολούθησε στις 18 Μαρτίου 1821 η επίθεση του Χονδρογιάννη στην τοποθεσία Χελωνοσπηλιά της Κατσάνας (Λυκούρια), εναντίον του εισπράκτορα Λαλαίου Τουρκαλβανού Σεϊδή, που μετέφερε μαζί με τον καταγόμενο από τη Βυτίνα «Σαράφη» Νικόλαο Ταμπακόπουλο, χρεόγραφα από την Κερπινή Καλαβρύτων στην Τριπολιτσά.
Μετά τη Χελωνοσπηλιά καταγράφεται επίσης η εχθρική ενέργεια του Νικόλαου Σολιώτη και του Ανδρέα Πετιμεζά, κατά διαταγή του Ασημάκη Φωτήλα στο Λιβάρτζι, εναντίον δύο σπαχήδων από την Τριπολιτσά, των Τσιπουγλαίων.
Επαναστατικές ενέργειες θεωρούνται επίσης, η επίθεση από το Νικόλαο Σολιώτη εναντίον 7 Τούρκων στα χωριά του Αρφαρά των Χασίων και 19 Αλβανών στη Βερσοβά ή Μπερτζοβά, η προσβολή και ο φόνος μερικών από τους 18 Τούρκους, οι οποίοι πηγαίνοντας από τα Σάλωνα στην Τροπολιτσά έπεσαν στην ενέδρα των Πετμεζαίων στην Ακράτα, καθώς και ο φόνος στον Ανάργυρο και το ναΐσκο του Αγ. Αθανασίου (Σοπωτό), των Τούρκων ιδιοκτητών των χωριών Μοστίτσι και Καστέλι.
Ιδιαίτερης σημασίας κρίνεται η επίθεση εναντίον ανθρώπων του Τούρκου διοικητή των Καλαβρύτων Ιμπραήμ πασά Αρναούτογλου, που ανήσυχος από την κατάσταση ξεκίνησε με ολόκληρη τη φρουρά του για την Τριπολιτσά (μέσα Μαρτίου 1821).
Στη θέση Παλαιόπυργος ή Φροξυλιά ο Σωτήρης Παπαδαίος, ο Θανάσης Φεφές και ο Θανάσης Κωστόπουλος από το Μάζι, ο Γιαννάκης Βίρας από τα Κρινόφυτα και ο Γαλάνης από τα Βρώσθαινα, σκότωσαν σε ενέδρα τον Αιθίοπα (δούλο του Αρναούτογλου). Το απόγευμα της ίδιας μέρας η προφυλακή του Αρναούτογλου, έπεσε σε ενέδρα στη θέση Πλατάνια, που έστησαν οι ίδιοι μαζί με άλλους.
Ο Αρναούτογλου, όταν πληροφορήθηκε όσα συνέβησαν, έντρομος έσπευσε να κλειστεί μαζί με τους Τούρκους στους τρεις οχυρούς πύργους των Καλαβρύτων.
Επίσης καθοριστικός υπήρξε ο ρόλος της Μονής της Αγίας Λαύρας, γιατί εκεί, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλόγησε τα όπλα των αγωνιστών και ύψωσε τη σημαία της Επανάστασης, το λάβαρο του Αγώνα, για την ανεξαρτησία και την αποτίναξη του Τουρκικού Ζυγού, που ήταν το παραπέτασμα της Ωραίας Πύλης του Ναού.
Στις 21 Μαρτίου 1821 συγκεντρώθηκαν και πολιόρκησαν τα Καλάβρυτα 600 ένοπλοι αγωνιστές με αρχηγούς τον Σωτήρη Χαραλάμπη, τον Φωτήλα, τον Σωτήρη Θεοχαρόπουλο, τον Ιωάννη Παπαδόπουλο, τον Νικόλαο Σολιώτη και τους Πετιμεζαίους και επιτέθηκαν εναντίον των Τούρκων που είχαν καταφύγει στους πύργους. Μετά από πενθήμερη αντίσταση (21-25 Μαρτίου) ο Αρναούτογλου παραδόθηκε. Μετά την απελευθέρωση στην πόλη και στην Ιστορική Μονή της Αγίας Λαύρας τελέστηκε επίσημη δοξολογία.
Σχεδόν ταυτόχρονα απελευθερώνεται η Καλαμάτα από ‘Ελληνες αγωνιστές με επικεφαλής τους Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και Παπαφλέσσα, ενώ ο Ανδρέας Λόντος κηρύσσει την επανάσταση στη Βοστίτσα, την οποία εγκατέλειψαν οι Τούρκοι κάτοικοι της. Στις 25 Μαρτίου 400 Αγωνιστές από τη Βοστίτσα, υπό τον Λόντο, θα συμμετάσχουν στην πολιορκία του φρουρίου της Πάτρας, στην οποία είχαν εισέλθει οι επαναστάτες από τις 22 Μαρτίου.
Η 25η Μαρτίου ορίστηκε ως ημέρα εθνικού πανηγυρισμού με το διάταγμα που εξέδωσε ο βασιλιάς Όθων την 27η Μαρτίου 1838.
Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός της επιδρομής του Ιμπραήμ Πασά στην επαρχία Καλαβρύτων το Μάιο του 1826. Συγκεκριμένα μετά την έξοδο της φρουράς του Μεσολογγίου και την καταστροφή της Πόλης τα Αιγυπτιακά στρατεύματα διαπεραιώνονται στην Πάτρα και στη συνέχεια, την 1η Μαΐου, με το σύνολο των δυνάμεων τους , 6-8 χιλιάδες άνδρες, κατευθύνονται προς την επαρχία Καλαβρύτων.
Η Αιγυπτιακή δύναμη φτάνει στην πόλη των Καλαβρύτων την Κυριακή 2 Μαΐου, και επιδίδεται σε λεηλασίες και καταστροφές αλλά και στην εξόντωση και αιχμαλωσία των κατοίκων που συναντούσαν. Σύμφωνα με μαρτυρίες, (Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας τ. Γ’, Αθήνα 1971), μεγάλο μέρος του πληθυσμού, για να αποφύγει την αιχμαλωσία, είχε καταφύγει στην απροσπέλαστη τοποθεσία Καστράκι, που βρίσκεται στο Χελμό. Ο Ιμπραήμ, έχοντας πληροφορίες ότι πολλοί κάτοικοι είχαν καταφύγει στις ανατολικές πλαγιές του Χελμού, κινείται τη νύχτα της 4ης προς 5ης Μαΐου με δυο ισχυρές φάλαγγες στην περιοχή αυτή. Ο αγώνας υπήρξε άνισος μεταξύ των λίγων άτακτων Ελλήνων και των χιλιάδων τακτικών Αιγυπτίων και μετά από σύγκρουση αρκετών ωρών οι αμυνόμενοι ανετράπησαν και ακολούθησε δραματική καταδίωξη στις απόκρημνες πλαγιές του βουνού, όπου πολλοί καταποντίσθηκαν στις απότομες χαράδρες. Ακολούθησε καταστροφή και λεηλασία των Κλουκινοχωρίων και την επόμενη, 6 Μαΐου, οι επιδρομείς επέστρεψαν στα Καλάβρυτα από όπου αποκόμισαν πλούσια λεία.
Ο Ιμπραήμ αφού κατέστρεψε και λεηλάτησε την περιοχή αποχώρησε από τα Καλάβρυτα με κατεύθυνση προς την Κλειτορία και την Κυριακή 9 Μαΐου εισήλθε στην Τρίπολη.
De Siris