Βασίλης
Κ. Ξανθόπουλος
Ο Βασίλης Κ.
Ξανθόπουλος γεννήθηκε στη Δράμα το 1951 και πέθανε στο Ηράκλειο στις 27 Νοεμβρίου 1990, ήταν Έλληνας φυσικομαθηματικός, από τους κορυφαίους ειδικούς στη Γενική
Θεωρία της Σχετικότητας.
Βιογραφία
Γεννήθηκε στη
Δράμα το 1951, αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Αρρένων Δράμας το 1969, σπούδασε
Μαθηματικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, από όπου αποφοίτησε με
άριστα το 1973, και έπειτα ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο
του Σικάγου. Εκεί υπήρξε μαθητής του μεγάλου Σουμπραμανιάν Τσαντρασεκάρ
(βραβείο Nobel Φυσικής 1983), γνωστού από το ομώνυμο Όριο Chandrasekhar, και
πήρε μάστερ το 1976 και το διδακτορικό του στη Φυσική το 1978. Δίδαξε και
εργάστηκε ως ερευνητής στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ Μοντάνα, Σύρακιουζ, Χάρβαρντ
και Σικάγου καθώς επίσης, στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ στη Γερμανία και στο
Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Από το 1983 και μέχρι τον θάνατό του ο Βασίλης
Ξανθόπουλος ήταν καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, όπου
διετέλεσε και πρόεδρος τμήματος (1987-90) σε ηλικία μόλις 35 ετών.
Η έρευνα και
η διδασκαλία του Βασίλη Ξανθόπουλου διακόπηκαν πρόωρα, όταν δολοφονήθηκε στις
27 Νοεμβρίου 1990 την ώρα που δίδασκε τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών για την
εκτέλεση πολύπλοκων αλγεβρικών υπολογισμών, σε αίθουσα τερματικών του κεντρικού
Η/Υ του Πανεπιστημίου Κρήτης. Στην ίδια επίθεση δολοφονήθηκε και ο Στέφανος
Πνευματικός, ενώ τραυματίσθηκε σοβαρά στο χέρι ο καθηγητής του ΑΠΘ Σωτήριος
Περσίδης. Η σπάνια αυτή τραγωδία είχε συνταράξει τότε την ελληνική κοινωνία. Ο
δολοφόνος, μεταπτυχιακός φοιτητής Γ. Πετροδασκαλάκης, δεν συνελήφθη ποτέ και στις
9 Ιουλίου 1991 το σώμα του βρέθηκε κρεμασμένο από ένα δένδρο 500 μέτρα από το
εκκλησάκι του Αγίου Πνεύματος στα όρια νομών Λασιθίου και Ηρακλείου από το
βοσκό Γεώργιο Τρευλάκη: είχε αυτοκτονήσει. Ο συνάδελφος του Ξανθόπουλου,
Κρητικός φυσικός και γνωστός συγγραφέας Γιώργος Γραμματικάκης ξεκίνησε από τότε
εκστρατεία ευαισθητοποίησης για το ζήτημα της οπλοκατοχής στην Κρήτη. Επίσης, ο
καθηγητής Γιώργος Γιατρομανωλάκης έγραψε ένα είδος μυθιστορήματος εμπνευσμένο
από το γεγονός.
Επιστημονικό έργο
Συνεισέφερε
στη μελέτη των συγκρουόμενων επίπεδων βαρυτικών κυμάτων. Μαζί με τον
Τσαντρασεκάρ ανακάλυψαν μία ακριβή λύση για τη σύγκρουση αυτή, κατά την οποία
τα βαρυτικά κύματα αλληλεπιδρούν μη γραμμικά και δημιουργούν στη ζώνη
αλληλεπιδράσεως μια καμπυλωμένη περιοχή του χωροχρόνου που είναι τοπικώς
ισομετρική προς το Κενό Kerr. Η λύση αυτή ονομάζεται σήμερα «λύση
Chandrasekhar-Ξανθόπουλου για συγκρουόμενο επιπεδο κύμα». Επίσης, ασχολήθηκε με
θέματα Μαθηματικής Φυσικής, ιδίως σχετιζόμενα με την επίλυση μη γραμμικών
διαφορικών εξισώσεων που βέβαια χρειάζονται πολύ στη Γενική Σχετικότητα.
Συνέγραψε πάνω από 50 πρωτότυπες ερευνητικές εργασίες και το μικρό εκλαϊκευτικό
βιβλίο «Περί αστέρων και Συμπάντων» (Πανεπ.Εκδόσεις Κρήτης, 1η έκδ. 1986, 8η
έκδ.2004). Μέχρι τον θάνατό του συνεργαζόταν επιστημονικά και συνδεόταν φιλικά
με τον Τσαντρασεκάρ, ο οποίος τον είχε επισκεφθεί στην Κρήτη αρκετές φορές. Ο
Ξανθόπουλος υπήρξε και πολύ καλός πανεπιστημιακός Δάσκαλος, με εξαιρετικά
μεγάλη μεταδοτικότητα.
Τιμές εις μνήμη
Προς τιμή του
Βασίλη Ξανθόπουλου το μεγάλο αμφιθέατρο της Φυσικομαθηματικής Σχολής του
Πανεπιστημίου Κρήτης ονομάσθηκε «Αμφιθέατρο Βασίλη Ξανθόπουλου». Επίσης,
καθιερώθηκε να προκηρύσσεται κάθε χρόνο από το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας
«Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας Β. Ξανθόπουλου - Σ. Πνευματικού»
στη μνήμη τους, η απονομή του οποίου γίνεται από τον Πρόεδρο της Ελληνικής
Δημοκρατίας. Εκτός από αυτό το βραβείο, που δίνεται σε Έλληνες επιστήμονες
ανεξαρτήτως ειδικότητας και ηλικίας, υπάρχει και το διεθνές "Xanthopoulos
Award", θεσμοθετημένο επίσης από το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας και
απονεμόμενο μία φορά κάθε τρία χρόνια από την General Relativity and
Gravitation Society σε επιστήμονα κάτω των 40 ετών που έχει «εξέχουσα (κατά
προτίμηση θεωρητική) συνεισφορά στο πεδίο της βαρυτικής Φυσικής». Το βραβείο
αυτό, που συνοδεύεται από χρηματικό ποσό περίπου 10.000 δολαρίων ΗΠΑ, έχει
απονεμηθεί μέχρι σήμερα στους Δημήτριο Χριστοδούλου, Gary Horowitz και Carlo Rovelli.
Προς τιμή του Βασίλη Ξανθόπουλου το αμφιθέατρο του 1ου Γεν. Λυκείου Δράμας
ονομάσθηκε «Αμφιθέατρο Βασίλη Ξανθόπουλου». Επίσης στο Αστεροσκοπείο του
Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης μία αίθουσα ονομάσθηκε "Αίθουσα
Βασίλη Ξανθόπουλου".
Διαγωνισμός Βασίλη Ξανθόπουλου
Κάθε άνοιξη,
από το 1992 και μετά, διοργανώνεται στη Δράμα και στο σχολείο που αποφοίτησε ο
Βασίλης ξανθόπουλος, στο 1ο ΓΕΛ Δράμας, διαγωνισμός στη φυσική και τα
μαθηματικά για τους μαθητές λυκείου του νομού Δράμας. Ο διαγωνισμός
διενεργείται με ευθύνη του Συλλόγου Θετικών Επιστημόνων Δράμας.
De Siris