Μίλτον
Φρίντμαν
Ο Μίλτον
Φρίντμαν γεννήθηκε στις 31 Ιουλίου 1912 και πέθανε στις 16 Νοεμβρίου 2006, ήταν
ένας επιφανής Αμερικανός οικονομολόγος, νομπελίστας, ουγγαροεβραϊκής καταγωγής,
ηγετικό στέλεχος της Σχολής του Σικάγου και των μονεταριστών, υπέρμαχος του
φιλελευθερισμού.
Στους
ακαδημαϊκούς κύκλους ήταν γνωστός για την συνεισφορά του στην μακροοικονομία,
οικονομική ιστορία και στατιστική. Στους ευρύτερους κύκλους ήταν γνωστός ως
μεγάλος υπέρμαχος της οικονομικής και κοινωνικής ελευθερίας. Σύμφωνα με
οικονομολόγους της φημισμένης σχολής του Σικάγο, ο Φρίντμαν ήταν
ανδιαμφισβήτητα ο σπουδαιότερος οικονομικός επιστήμονας που έζησε ποτέ.
Βιογραφία
Γεννήθηκε
στην Νέα Υόρκη από εργατική οικογένεια Ουγγροεβραίων μεταναστών από το
Μπερεγκέσας (Μπερεχόβε σήμερα, στην Ουκρανία). Ο Φρίντμαν μεγάλωσε στο Ρόουεη,
Νιού Τζέρσεϊ και σπούδασε Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Ράτγκερς, (Rutgers), (Μπάτσελορ, 1932) και στο
Πανεπιστήμιο του Σικάγου (Μάστερ, 1933), ενώ το διδακτορικό του έλαβε από το
Πανεπιστήμιο Κολούμπια το 1946.
Είχε μεγάλες
επιρροές από τον Τζέηκομπ Βάινερ, τον Φρανκ Νάιτ και τον Χένρυ Σίμονς. Δεν
μπόρεσε να βρει ακαδημαϊκή απασχόληση, οπότε το να εργαστεί για το Νιου Ντηλ
ήταν μια επιλογή. Συμφώνησε με πολλά πρώιμα μέτρα του Νιου Ντηλ ως απαραίτητες
απαντήσεις σε μια μεγάλη κρίση, ειδικά με τις υπηρεσίες παροχής εργασίας όπως WPA, CCC, and PWA. Δεν συμφώνησε όμως με τα αγροτικά
προγράμματα NRA
και AAA, γιατί
προσπαθούσαν να ελέγξουν τις τιμές.
Τα τέλη του
'30 και πάλι στο '41-'43 εργάστηκε για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση ως σύμβουλος
ανώτερων στελεχών του Υπουργείου Οικονομικών. Ως εκπρόσωπος του Υπουργείου
Οικονομικών το 1942 συνέστησε μια κεϋνσιανή πολιτική φορολογίας και πραγματικά
βοήθησε στην κατασκευή του συστήματος φορολόγησης διά της παρακράτησης από τη
μισθοδοσία. Στην αυτοβιογραφία του σχολιάζει ότι ήταν πλήρως κεϋνσιανός εκείνη
την εποχή. Έως το 2006 όμως φαίνεται να άλλαξε γνώμη καθώς είπε: "Ξέρετε,
είναι μυστήριο γιατί μερικοί νομίζουν ότι οι πολιτικές του Ρούζβελτ μάς έβγαλαν
από την Κρίση. Το πρόβλημα ήταν ότι είχαμε αχρησιμοποίητες μηχανές και
ανθρώπους. Πώς τους φέρνεις μαζί δημιουργώντας βιομηχανικά καρτέλ και
διατηρώντας τις τιμές και τους μισθούς ψηλά;"
Έως τα τέλη
του '40, ασχολήθηκε κυρίως με στατιστικά θέματα στην έρευνά του, όπως φαίνεται
στη διδακτορική διατριβή του Income
from Independent Professional Practice η οποία δημοσιεύτηκε με συνσυγγραφέα
και σύμβουλο τον Σίμον Κούζνετς (1945).
Πήρε το
διδακτορικό του δίπλωμα από το Κολούμπια το 1946. Έγινε κατόπιν Καθηγητής
Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου από το 1946 έως το 1976, όπου και
συνέβαλε στη δημιουργία μιας στενής κοινότητας διανοουμένων που παρήγαγε αρκετά
βραβεία Νόμπελ, γνωστής και ως "Σχολή του Σικάγου" (Chicago School). Η Σχολή του Σικάγου, η οποία
χαρακτηριζόταν από ακραίο οικονομικό φιλελευθερισμό, είχε μεγάλη επιρροή στα
οικονομικά και στο Δίκαιο Κατά των Περιορισμών του Ανταγωνισμού. Η πρώτη χώρα
στην οποία εφαρμόστηκαν οι νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις της Σχολής του Σικάγου
ήταν η Χιλή, με την ανατροπή της εκλεγμένης σοσιαλιστικής κυβέρνησης του
Σαλβαδόρ Αγιέντε και την επιβολή της στυγνής δικτατορίας του Α. Πινοσέτ το
1973. Η απήχησή δε αυτής της σχολής στη συντηρητική πολιτική παράταξη έφτασε
στο απόγειό της επί προεδρίας Ρόναλντ Ρήγκαν και πρωθυπουργίας Μάργκαρετ
Θάτσερ.[1] Κύρια πιστεύω της ήταν η απόλυτη εμπιστοσύνη στην ικανότητα
αυτορρύθμισης της αγοράς και η δυσπιστία σε κάθε μορφής κρατικό παρεμβατισμό.
Από το 1977 ο Φρίντμαν σχετιζόταν με το Ινστιτούτο Χούβερ (Hoover Institution) στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ.
Το όνομα του
Φρίντμαν και των υπολοίπων της σχολής του Σικάγου συνδέονται με τις αλλαγές της
οικονομικής πολιτικής που εφάρμοσαν τα ολοκληρωτικά καθεστώτα στην Χιλή, την
Αργεντινή και άλλες Λατινοαμερικάνικες χώρες. Η επιρροή αυτή έμεινε στην
οικονομική ιστορία ως "Τα παιδιά από το Σικάγο". Στον Φρίντμαν επίσης
αποδίδεται η θεωρία του δόγματος του σοκ ή θεραπείας σοκ που βασίζεται στην
ιδέα ότι μια οικονομική κρίση ή ένα γεγονός καταστροφής ή πολέμου είναι η
ευκαιρία για μεγάλες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις σε ένα κράτος. Η επιτυχία της
πολιτικής αυτής βασίζεται στο γεγονός ότι ο φόβος και οι ενοχές για τα
αποτελέσματα της κρίσης ή της καταστροφής κάνει τους πολίτες ανεκτικούς και
απαθείς σε επαναλαμβανόμενες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις ακριβώς επειδή
πιστεύουν ότι κάτι άλλο χειρότερο έρχεται. Αρκετοί πιστεύουν ότι κάτι τέτοιο
συνέβη και στη Μεγάλη Βρετανία επί πρωθυπουργίας Μάργκαρετ Θάτσερ με αφορμή τον
πόλεμο στα Φώκλαντ ενώ και στη χώρα μας η πρόσφατη οικονομική κρίση
αντιμετωπίζεται με το δόγμα του σοκ.
Ο γιος του
Φρίντμαν είναι ο επίσης οικονομολόγος Ντέιβιντ Φρίντμαν.
Ο Μίλτον
Φρίντμαν πέθανε από καρδιακή προσβολή σε ηλικία 94 ετών, στις 16 Νοεμβρίου 2006,
στο Σαν Φρανσίσκο.
De Siris