Πέτρος
Πρωτοπαπαδάκης
O Πέτρος
Πρωτοπαπαδάκης γεννήθηκε τον Ιανουάριο του 1860 και πέθανε στις 15 Νοεμβρίου
1922, ήταν πρωθυπουργός της Ελλάδας. Αρχικά είχε εργαστεί ως μηχανικός,
αργότερα έγινε καθηγητής σε στρατιωτικές σχολές και στο Εθνικό Μετσόβιο
Πολυτεχνείο. Άρχισε να πολιτεύεται το 1902, διετέλεσε υπουργός οικονομικών και
επισιτισμού και αργότερα πρωθυπουργός στην κυβέρνηση συνασπισμού Γούναρη. Μετά
την Μικρασιατική Καταστροφή, δικάστηκε στην «δίκη των έξι» και καταδικάστηκε σε
θάνατο. Εκτελέστηκε στο Γουδή το 1922.
Βιογραφία
Γεννήθηκε
στην Απείρανθο Νάξου τον Ιανουάριο του 1860 και αποφοίτησε από το γυμνάσιο
Σύρου το 1878 με αριστείο σε έκθεσή του "Τι έστιν επιστήμη και τις η
ανωτέρα των επιστημών". Τον ίδιο χρόνο γράφτηκε στη φυσικομαθηματική σχολή
στο Πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στο Παρίσι προκειμένου
να σπουδάσει αστρονομία, τελικά όμως σπούδασε εκεί μαθηματικά και μηχανική.
Εργάστηκε ως μηχανικός αποκτώντας αρκετά μεγάλη περιουσία για την εποχή.
Ανάμεσα μάλιστα στα κτίρια που κατασκεύασε συγκαταλέγεται και το Μέγαρο Μιχαήλ
Μελά και το παλαιό Ταχυδρομείο, ενώ είχε εργαστεί και στη διάνοιξη της διώρυγας
της Κορίνθου.
Διετέλεσε
καθηγητής στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων και το
1899 διορίστηκε καθηγητής στο Μετσόβιο πολυτεχνείο. Πρωτοεξελέγη βουλευτής το
1902 με το κόμμα του Θεόδωρου Δηλιγιάννη και εντάχθηκε στην ομάδα των Ιαπώνων,
της οποίας ήταν ηγετικό στέλεχος. Η αποδοχή όμως κυβερνητικών θέσεων στην
κυβέρνηση Θεοτόκη αυτού και του Γούναρη αδρανοποίησε την ομάδα που σταδιακά
διαλύθηκε.
Υπήρξε
συνιδρυτής και ηγετικό στέλεχος του Λαϊκού Κόμματος, στο οποίο παρέμεινε μέχρι
το τέλος της πολιτικής του διαδρομής. Στις κυβερνήσεις Καλογερόπουλου και
Γούναρη (1921-22) διετέλεσε υπουργός επισιτισμού και Οικονομικών καθορίζοντας
από τη θέση αυτή την οικονομική πολιτική της Ελλάδας.
Το αναγκαστικό δάνειο
Εν τω μεταξύ,
οι πόροι της χώρας είχαν εξαντληθεί από τον πόλεμο στη Μικρά Ασία και οι ξένες
Δυνάμεις ήταν απρόθυμες να συνομολογήσουν δάνειο. Η οικονομική ανάγκη ήταν
άμεση αλλά η αύξηση των εσόδων μέσω της αυξήσεως της φορολογίας ή των δασμών,
απαιτούσε αρκετό χρόνο ενώ είχε ήδη εκδοθεί μεγάλη ποσότητα ακαλύπτου
χαρτονομίσματος. Ο Πρωτοπαπαδάκης συνέλαβε και εφήρμοσε ένα σύστημα παγκοσμίως
πρωτότυπο: διχοτόμησε το χαρτονόμισμα. Η αριστερή πλευρά χρησιμοποιούταν ως
νόμισμα στη μισή αξία του ακεραίου χαρτονομίσματος (π.χ. το τεμάχιο του
εκατονταδράχμου άξιζε πλέον πενήντα δραχμές). Η δεξιά πλευρά του χαρτονομίσματος
ανταλλασσόταν με έντοκη ομολογία στη μισή αξία του ακεραίου χαρτονομίσματος.
Το σύστημα
αυτό, που έχει επαινεθεί ιδιαιτέρως, κατάφερε αφενός να μην κυκλοφορήσει νέο
χαρτονόμισμα, το οποίο θα οδηγούσε σε ασφυκτική πληθωριστική πίεση, και
αφετέρου να συγκεντρωθεί αμέσως ένα τεράστιο χρηματικό ποσό για τη
χρηματοδότηση του πολέμου. Ο λαός απεδέχθη στωϊκώς το μέτρο διότι γνώριζε τις
ανάγκες του μετώπου και επειδή κατανοούσε ότι αν κυκλοφορούσε πληθωριστικό
χαρτονόμισμα, οι οικονομίες του θα έχαναν εντελώς την αξία τους.
Λίγο μετά το
αναγκαστικό δάνειο, ο Πρωτοπαπαδάκης διορίζεται Πρωθυπουργός στην κυβέρνηση
συνασπισμού Γούναρη και Στράτου. Με την πτώση του μικρασιατικού μετώπου και την
επικράτηση των φυγάδων στρατιωτικών, συνελήφθη και προσάχθηκε σε έκτακτο
"παράτυπο" στρατοδικείο, γνωστό και ως δίκη των έξι, από το οποίο
κρίθηκε ένοχος για εσχάτη προδοσία μαζί με άλλους πέντε πολιτικούς.
Καταδικάστηκε σε θάνατο και τουφεκίστηκε στο Γουδή στις 15 Νοεμβρίου του 1922.
Σημειώσεις
Ο Πέτρος
Πρωτοπαπαδάκης στη χειρόγραφη διαθήκη του που συνέταξε στις φυλακές Αβέρωφ στις
26 Οκτωβρίου του 1922, μεταξύ άλλων αναφέρει ότι όλη του η περιουσία ήταν δύο
ακίνητα στην Αθήνα που είχε αποκτήσει από τις επαγγελματικές του δραστηριότητες
ως μηχανικός διαφόρων έργων πολύ πριν εισέλθει στη πολιτική, και μάλιστα το ένα
από τα δύο ήταν υποθηκευμένο στην Εθνική Τράπεζα για δάνειο που είχε ζητήσει
ύψους 225.000 δραχμών. Όταν όμως ο ίδιος αναγκάσθηκε να προβεί στη διχοτόμηση
του νομίσματος βρέθηκε και αυτός στην αυτή μοίρα με τους ζημιωμένους Έλληνες με
συνέπεια να λάβει τα μισά του ζητηθέντος ποσού. Ένα μήνα μετά τη σύνταξη της
διαθήκης του καταδικάσθηκε σε θάνατο από το έκτακτο στρατοδικείο το οποίο είχε
σχηματιστεί για να δικάσει τους - θεωρούμενους ως - υπεύθυνους της
Μικρασιατικής Καταστροφής.
Γιος του ήταν
ο Αριστείδης Πρωτοπαπαδάκης, βουλευτής και υπουργός σε πολλές κυβερνήσεις, ενώ
εγγονός του είναι ο Μιχαήλ Πρωτοπαπαδάκης, πρώην ευρωβουλευτής, ο οποίος με
αίτησή του το 2008 ζήτησε την επανεξέταση της υπόθεσης του παππού του. Δύο
χρόνια αργότερα, το 2010 παύθηκε οριστικά από τον Άρειο Πάγο η δίωξη των έξι
(ανάμεσά τους και του Γεωργίου Μπαλτατζή) λόγω παραγραφής.
Προς τιμή του
ο Δήμος Νάξου ανήγειρε ανδριάντα επί της κεντρικής πλατείας της παραλίας της
πόλεως Νάξου δίνοντας το όνομά του και στη παραλιακή λεωφόρο του λιμένα Νάξου.
De Siris