Λουκής Ακρίτας
Ο Λουκής Ακρίτας γεννήθηκε το 1909 και πέθανε στις 7 Φεβρουαρίου 1965, ήταν λογοτέχνης (ασχολήθηκε με την πεζογραφία, το θέατρο, και το δοκίμιο), δημοσιογράφος και πολιτικός από την Κύπρο. Το λογοτεχνικό του έργο διέπεται από την προοδευτική του ιδεολογία και την ανθρωπιστική του κοσμοθεωρία και χαρακτηρίζεται από μια αισιόδοξη προοπτική, που προκύπτει από την πίστη του στην ψυχική αντοχή των κοινωνικά αδικημένων.
Γυναίκα του υπήρξε η Σύλβα Ακρίτα κόρη του Κωνσταντίνου Γιαβάσογλου, Υπουργού Πρόνοιας και Γερουσιαστή με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Η Σύλβα Ακρίτα υπήρξε η πρώτη γυναίκα βουλευτής στην ιστορία του ΠΑΣΟΚ, μέλος του Συμβουλίου Ευρώπης και Υπουργός Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικής Ασφάλισης. Μαζί αποκτήσανε μια κόρη, την δημοσιογράφο και συγγραφέα Έλενα Ακρίτα.
Η ζωή του
Ο Λουκής Ακρίτας γεννήθηκε το 1909 στην Μόρφου της Κύπρου και αφού αποφοίτησε, το 1925, από το Παγκύπριο Γυμνάσιο, σπούδασε στο Διδασκαλείο Λευκωσίας. Προικισμένος με έφεση στη μάθηση, πολυτάλαντος και χαρισματικός, διακρίθηκε από νωρίς στην έκθεση ιδεών, αποσπώντας βραβεία από το Παγκύπριο Γυμνάσιο, όπου φοίτησε για μια τετραετία, μετά από οκταετή φοίτηση στο δημοτικό σχολείο και στην Ελληνική Σχολή της Μόρφου. Εργάστηκε για τέσσερα χρόνια ως δάσκαλος στη Μόρφου, στη Σύγκραση και στο Κελλάκι και στη συνέχεια πήγε στην Αθήνα για δουλειά. Σε δύσκολες εποχές οικονομικής ύφεσης και κάτω από σκληρές συνθήκες διαβίωσης, λόγω της μικρασιατικής καταστροφής, κατάφερε να εργαστεί ως δημοσιογράφος στην «Εστία» και στην «Πρωϊα» και να συνεχίσει τις πανεπιστημιακές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εργάστηκε για δύο χρόνια ως δάσκαλος στην Κύπρο δημοσιεύοντας παράλληλα διάφορα κείμενα του στην εφημερίδα Χρόνος. Το 1930 ήρθε στην Αθήνα, ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και υπήρξε πολιτικός συντάκτης αρχικά στην εφημερίδα Εστία και στη συνέχεια στην Πρωία. Επίσης υπήρξε ανταποκριτής της εφημερίδας της Λευκωσίας Πρωινή και συγχρόνως σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και συνεργάστηκε με τη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια του Πυρσού.
Στη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου, στον οποίο πήρε μέρος ως απλός στρατιώτης, έστελνε από το μέτωπο ανταποκρίσεις στην εφημερίδα Εστία. Τους τελευταίους μήνες της Κατοχής άρχισε να εκδίδει την αντιστασιακή εφημερίδα Καθημερινά Νέα, η οποία ήταν πολιτικά προσανατολισμένη προς την Ένωση Κέντρου και τις επιλογές του Γεωργίου Παπανδρέου, και η έκδοση της συνεχίστηκε για λίγο διάστημα και μετά την απελευθέρωση. Στη διάρκεια της Κατοχής ο Ακρίτας υπήρξε ιδρυτικό μέλος της αντιστασιακής οργάνωσης Τριμελής Επιτροπή Αγώνος (μετέπειτα Ανώτατη Επιτροπή Απελευθερώσεως) μαζί με τον Μιλτιάδη Πορφυρογέννη και τον στρατηγό Σπηλιωτόπουλο.
Από το 1952 έως το 1954 εξέδωσε το περιοδικό Ελληνικά Χρονικά (περίπου 100 τεύχη), το οποίο αρχικά ήταν εβδομαδιαίο και αργότερα έβγαινε κάθε δεκαπέντε μέρες και στο υπεύθυνος στα λογοτεχνικά θέματα ήταν ο γνωστός ποιητής και διανοούμενος Νικηφόρος Βρεττάκος. Από τα μέσα του 1959 άρχισε να εκδίδει το εβδομαδιαίο περιοδικό Κόσμος, Επιστήμη και Ζωή το οποίο από τις αρχές του 1962 έγινε επίσης δεκαπενθήμερο. Στο περιοδικό αυτό ο Ακρίτας δημοσίευσε και μερικά διηγήματά του μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει το Φορτίο ανθρώπου.
Στα 1964, αμέσως μετά την εκδήλωση των διακοινοτικών ταραχών έσπευσε στην Κύπρο, για να μεταφέρει μήνυμα συμπαράστασης της Ελλάδας στον Εθνάρχη Μακάριο και στον κυπριακό λαό. Κι αργότερα, όταν κλήθηκε στο Μεσολόγγι, στις 26 Απριλίου 1964 για να εκπροσωπήσει την ελληνική κυβέρνηση στους εορτασμούς για την ηρωική Έξοδο του Μεσολογγίου, όντας δεινός ρήτορας και άριστος χειριστής της ελληνικής γλώσσας, εκφώνησε έναν ιστορικό λόγο, σάλπισμα ελευθερίας και αγωνιστικότητας με επίκεντρο την Κύπρο και τους αγώνες της.
Πέθανε το 1965, σε ηλικία 57 ετών.
Πολιτική σταδιοδρομία του Λουκή Ακρίτα
Βαθιά δημοκράτης, διακρίθηκε για την αντιστασιακή δράση και την πολιτική του πορεία τις δεκαετίες ’50, ’60, στην ΕΠΕΚ, στην Προοδευτική Ένωση, στο «Κόμμα των Φιλελευθέρων» και στην «Ένωση Κέντρου». Άφησε το στίγμα του στη νεοσύστατη Εθνική Προοδευτική Ένωση Κέντρου του Νικόλαου Πλαστήρα, όπου υπηρέτησε ως γενικός γραμματέας και ως βουλευτής Αθηνών. Επανεκλέχθηκε βουλευτής στις εκλογές του 1963 και 1964, με την «Ένωση Κέντρου». Διετέλεσε υφυπουργός Τύπου και Πληροφοριών στην Κυβέρνηση Απελευθερώσεως του Γεωργίου Παπανδρέου (1944), κατόπιν ρήξης του όμως με την επίσημη πολιτική γραμμή αποσύρθηκε μέχρι το 1951 οπότε εκλέχτηκε βουλευτής, πρώτος σε σταυρούς προτίμησης στην Αθήνα, με την ΕΠΕΚ του Πλαστήρα.
Από το 1961 συνεργάστηκε και πάλι με την Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου, εκλέχτηκε βουλευτής στις εκλογές του 1963 και 1964 οπότε ως υφυπουργός Παιδείας υλοποίησε την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση που εισηγήθηκε ο Ευάγγελος Παπανούτσος.
Τέλος πρόεβαλε τον κυπριακό αγώνα για την ανεξαρτησία μέσω της συμμετοχής του στην Γ΄ Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών και την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (1952). Το 1954 ταξίδεψε στις ΗΠΑ ως μέλος της Διακομματικής Επιτροπής Διαφωτίσεως για το ζήτημα της Κύπρου.
Θεωρούσε την παιδεία δημόσιο αγαθό και την ήθελε ανθρωπιστική, ανανεωμένη, με λιγότερη τυπολατρία, με περισσότερη κριτική διάθεση, απαλλαγμένη από αναχρονιστικές δομές, ικανή να τονώσει την εθνική ταυτότητα των Ελλήνων.
Το λογοτεχνικό έργο του
Ο Λουκής Ακρίτας διακρίθηκε όχι μόνο στο χώρο της πολιτικής και της δημοσιογραφίας, αλλά και στη λογοτεχνία. Έγραψε σωρεία διηγημάτων, μυθιστορημάτων και θεατρικών και καθιερώθηκε ως ένας από τους σημαντικότερους νεοέλληνες πεζογράφους. Εξαιρετικά τα έργα του: «Κάμπος», «οι Αρματωμένοι», «Νέος με καλές συστάσεις». Η βαθιά δημοκρατικότητα, το ελεύθερο πνεύμα και η φιλοπατρία του διαπνέουν το πλούσιο έργο του και είναι διάχυτα σε εκδόσεις της εφημερίδας «Πρωϊνή» της Λευκωσίας, στα περιοδικά «Πάφος» και «Κυπριακά Γράμματα», στις πολεμικές του ανταποκρίσεις στην «Εστία», σε αντιστασιακά έντυπα και εφημερίδες της εποχής, στις εκδόσεις «Ακρίτας», στα «Ελληνικά Χρονικά» και αλλού. Ο Λουκής Ακρίτας αποτελεί, αναντίλεκτα, μία ξεχωριστή προσωπικότητα που οι νέοι αξίζει να μελετήσουν.
Είχε ήθος, όραμα για τον Ελληνισμό και πάθος να δει την Ελλάδα ισχυρή, δημοκρατική και αποδεσμευμένη από το διπολισμό, που οδηγούσε τότε στον εμφύλιο σπαραγμό. Στο χώρο της λογοτεχνίας ο Λουκής Ακρίτας εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1931 με ένα διήγημα από τις στήλες του περιοδικού Πρωτοπόροι.
Στα δύο μυθιστορήματα του το 1935 και το 1936 (Νέος με καλάς συστάσεις και Ο κάμπος) ενυπάρχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα και στοιχεία από την αγροτική κυπριακή ζωή. Το έργο του Αρματωμένοι(1947) θεωρείται ένα από τα καλύτερα του είδους. Μεγάλο μέρος του έργου του Ακρίτα βρίσκεται δημοσιευμένο σε διάφορα περιοδικά με τα οποία συνεργάστηκε.
Σημαντική είναι και η προσφορά του στο θέατρο κυρίως με τα έργα του Όμηροι και Θεοδώρα. Το πρώτο δημοσιεύθηκε το 1956 και είχε θέμα τα αντίποινα των γερμανικών δυνάμεων κατοχής σε ένα χωριό λόγω της δραστηριότητας αντάρτικων ομάδων. Στο έργο αυτό ο Ακρίτας ακολουθεί τη τεχνική του λαϊκού θεάτρου, έχει όμως και στοιχεία που παραπέμπουν στη δομή της αρχαίας τραγωδίας ενώ από τις συγκρούσεις αναδύονται μορφές συμβολικές και όχι χαρακτήρες.
Έγραψε επίσης το Όνειρο αγάπης που το ανέβασε η Μαρίκα Κοτοπούλη στο θέατρό της το 1941, με τίτλο Όπου αγαπά παιδεύει.
Πεζογραφία
Νέος με καλάς συστάσεις… Αθήνα, 1935.
Ο κάμπος. Αθήνα, Πυρσός, 1936.
Διηγήματα.
Λευκωσία, εκδόσεις Μορφωτικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Παιδείας της Κύπρου, 1991.
Θέατρο
Αρματωμένοι. Αθήνα, Αετός Α.Ε., 1947.
Όμηροι - τραγωδία σε πράξεις τρεις. Αθήνα, 1956.
Θεοδώρα - τραγωδία.
Λευκωσία, έκδοση Βιβλιοθήκης Κυπριακών Χρονικών, 1965.
Άλλα κείμενα
Κάθε ελεύθερος άνθρωπος είναι δημότης Μεσολογγίου. Αθήνα, ανάτυπο από τη Νέα Εστία885, 15/5/1964.
Αναστάσιμο Δόξας η μάχη της Κρήτης. Αθήνα, έκδοση της Φωνής της Κρήτης, 1964
De Siris