Ευγενίδειο Πλανητάριο
Το Ευγενίδειο Πλανητάριο είναι μέρος του Ιδρύματος Ευγενίδου το οποίο
δημιουργήθηκε με την διαθήκη του αείμνηστου εθνικού ευεργέτη Ευγένιου Ευγενίδη
το 1954. Είναι ένας κοινωφελής μη κερδοσκοπικός οργανισμός που υλοποιεί εδώ και
πάνω από 50 χρόνια το όραμα του Ευγενίδη «να συμβάλει εις την εκπαίδευσιν νέων ελληνικής
ιθαγενείας εν τω επιστημονικώ και τεχνικώ πεδίω» χωρίς καμιά επιδότηση από την
Πολιτεία. Ο Ευγενίδης και οι επίγονοί του, φρόντισαν να εξασφαλίσουν το μέλλον
και τις δραστηριότητες του Ιδρύματος διαθέτοντας μεγάλο μέρος της περιουσίας
τους για τον σκοπό αυτόν. Μετά το θάνατο του Ευγένιου Ευγενίδη, την προεδρία
και διαχείριση του Ιδρύματος ανέλαβε η αδελφή του, αείμνηστη Μαριάνθη Σίμου.
Υπό την εποπτεία της Μαριάνθης Σίμου, ολοκληρώθηκε το 1966 η κατασκευή των
κτιριακών υποδομών, επί της Λεωφόρου Συγγρού στην περιοχή του Φαληρικού Δέλτα,
όπου έκτοτε στεγάζεται το Ίδρυμα. Τη Μαριάνθη Σίμου διαδέχθηκε, μετά τον θάνατό
της το 1981, ως Πρόεδρος του Ιδρύματος ο στενός συνεργάτης και διάδοχος του
Ευγένιου Ευγενίδη στον επιχειρηματικό χώρο, Νίκος Βερνίκος – Ευγενίδης. Σήμερα,
την ευθύνη για την ανάπτυξη της νέας στρατηγικής του Ιδρύματος έχει ο κ.
Λεωνίδας Δημητριάδης – Ευγενίδης, νέος Πρόεδρος από το 2000 και συνεχιστής του
έργου του ιδρυτή του τόσο στον επιχειρηματικό όσο και στον κοινωνικό στίβο.
Το Πρώτο Πλανητάριο
Το ευρύτερο κοινό γνώρισε το Ίδρυμα Ευγενίδου κυρίως μέσα από τη λειτουργία
του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, ενός από τα πλέον σύγχρονα Πλανητάρια της εποχής
του. Εισηγητές για την δημιουργία του Ευγενιδείου Πλανηταρίου στην Μαριάνθη
Σίμου ήταν ο Σταύρος Πλακίδης, καθηγητής της έδρας της αστρονομίας στο
Πανεπιστήμιο Αθηνών, και ο Δημήτριος Κασσάπης, επιμελητής στο Εθνικό Μετσόβιο
Πολυτεχνείο. Το Πλανητάριο του Ιδρύματος ξεκίνησε να λειτουργεί στις 7 Ιουνίου 1966 σε μια αίθουσα με 240
θέσεις, κάτω από έναν ημισφαιρικό θόλο διαμέτρου 15 μέτρων και ύψους 10,5
μέτρων. Το κύριο προβολικό του σύστημα ήταν ο «Παγκόσμιος Προβολέας Mark IV»
της εταιρείας Zeiss, ένα όργανο που αποτελείται από 29.000 εξαρτήματα, και
έφερε επάνω του 150 μικρότερα προβολικά συστήματα. Ο Προβολέας, με ύψος 6
μέτρων και βάρος 2,5 τόνους, είχε τη δυνατότητα μεταξύ άλλων να προβάλλει
περισσότερα από τα άστρα που μπορεί να δει το αβοήθητο μάτι (8.900 άστρα), να
παρακολουθεί τις κινήσεις των πλανητών και την αλλαγή του ουράνιου θόλου από
οποιοδήποτε σημείο της Γης, καθώς και διάφορα άλλα ουράνια φαινόμενα.
Εξελικτική Πορεία
Με προτροπή του Σταύρου Πλακίδη ως πρώτος διευθυντής του Πλανηταρίου
προσελήφθη το 1962 ο τότε καθηγητής Μαθηματικών της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων,
Δημήτριος Κωτσάκης, ο οποίος το 1965 ανέλαβε και την έδρα της Αστρονομίας στο
Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ο Κωτσάκης παρέμεινε διευθυντής του Ευγενιδείου
Πλανηταρίου έως το 1973, με σύμβουλο Αστρονομίας τον ομότιμο καθηγητή
Αστρονομίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Σταύρο Πλακίδη. Στην πρώτη περίοδο της
λειτουργίας του Πλανηταρίου σημαντικό έργο προσέφερε και ο Κωνσταντίνος
Χασάπης, αστρονόμος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, ο οποίος, ως δεινός
ομιλητής, συνέπαιρνε κυριολεκτικά το πολυπληθές ακροατήριό του στις ανά
εβδομάδα αστρονομικές του διαλέξεις που έδινε στο Αμφιθέατρο του Ιδρύματος,
ιδιαίτερα τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής του (1970-1972). Το καλοκαίρι του
1972 ο Διονύσης Σιμόπουλος ορίστηκε διάδοχος του Δημήτρη Κωτσάκη στη διεύθυνση
του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, και ανέλαβε τα καθήκοντά του στις 6 Απριλίου 1973.
Επηρεασμένος από την εμπειρία του ως διευθυντής του Πλανηταρίου Zeiss στο
Κέντρο Τεχνών και Επιστημών της Λουιζιάνα (τότε ενός από τα δέκα μεγαλύτερα
πλανητάρια των ΗΠΑ), εισήγαγε ένα πλήθος καινοτομιών στη μουσική, καλλιτεχνική
και σκηνοθετική επένδυση των επιστημονικών διαλέξεων του Πλανηταρίου με
αποτέλεσμα τον τριπλασιασμό των θεατών του. Την ίδια περίοδο, το Ευγενίδειο
Πλανητάριο, σε συνεργασία με το Πλανητάριο Armagh της Βόρειας Ιρλανδίας και το
Πλανητάριο του Αμβούργου, συνέστησαν το 1978 την European-Mediterranean
Planetarium Association με σκοπό την ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ των μεγάλων
Πλανηταρίων της Ευρώπης, ενώ 15 χρόνια αργότερα το Ευγενίδειο Πλανητάριο και το
Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο (E.S.O.) αποτέλεσαν έναν νέο πόλο συσπείρωσης για
την δημιουργία μιας δεύτερης πανευρωπαϊκής επιστημονικής οργάνωσης με την
επωνυμία «Ευρωπαϊκή Ένωση για την Διδασκαλία της Αστρονομίας» (European
Association for Astronomy Education).
Το Νέο Πλανητάριο
Το 2003, στο παλαιό κτιριακό συγκρότημα προστέθηκαν δύο νέες πτέρυγες εκ
των οποίων η μία περιλαμβάνει το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο, το μεγαλύτερο και
καλύτερα εξοπλισμένο ψηφιακό Πλανητάριο σε Ευρώπη και Αμερική, με επιφάνεια της
θολωτής του οθόνης ίση με δυόμιση γήπεδα του μπάσκετ. Ένας τέτοιος
υπερσύγχρονος τεχνολογικά χώρος είναι το καταλληλότερο μέσο για να φέρει την
επιστήμη και την τεχνολογία πιο κοντά στον μέσο άνθρωπο, αφού ως βασική
επιδίωξή του έχει την ποιοτική βελτίωση της επιστημονικής επιμόρφωσης στην
Ελλάδα και την όσο το δυνατόν ευρύτερη διάχυση των επιστημονικών και
τεχνολογικών επιτευγμάτων του ανθρώπου. Με την εγκαινίασή του το Νέο Ψηφιακό
Πλανητάριο θεωρείται ως ένα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα εξοπλισμένα ψηφιακά
Πλανητάρια στον κόσμο. Το νέο Πλανητάριο έχει χωρητικότητα 280 θέσεων και
θόλο-οθόνη, διαμέτρου 25 μέτρων περίπου και επιφάνεια μεγαλύτερη των 950 τ.μ.,
ενώ υποστηρίζεται επί πλέον από ηχητικό σύστημα υψηλών προδιαγραφών (40.000
watt και 44 ηχεία). Τα χαρακτηριστικά αυτά αλλά και το γεγονός ότι το επίπεδο
του χώρου είναι κεκλιμένο αμφιθεατρικά κατά 23,5 μοίρες, δημιουργούν στο θεατή
μια μοναδική εμπειρία. Χάρη στην πληθώρα των νέων οπτικοπροβολικών συστημάτων
που περιλαμβάνει, έχει την δυνατότητα παρουσίασης εκατομμυρίων άστρων και
γαλαξιών έτσι όπως φαίνονται από οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη μας, του
ηλιακού συστήματος αλλά επί πλέον και από οποιοδήποτε άλλο άστρο σε απόσταση
εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη. Η ευκρίνεια, η φωτεινότητα της εικόνας και
το τεράστιο μέγεθος της οθόνης, δημιουργούν στο θεατή την αίσθηση ότι
«εμβαπτίζεται» πραγματικά στο προβαλλόμενο περιβάλλον.
De Siris